Η ψυχολογία της κάλπης: Τι επηρεάζει ασυνείδητα την ψήφο μας στις εκλογές;

Σε κάθε προεκλογική περίοδο οι ψηφοφόροι καλούνται να αξιολογήσουν πολιτικούς και ιδεολογίες, προκειμένου να αποφασίσουν ό,τι τους εκπροσωπεί καλύτερα. Την ώρα της κάλπης, ήρθε η ώρα για κάποιους ορθολογικούς υπολογισμούς. Ή μήπως όχι; Σύμφωνα με πολλούς ψυχολόγους, το τι και πώς ψηφίζουμε, διαμορφώνεται από πλήθος παραγόντων. Η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη και η οικονομία, σίγουρα έχουν σημασία. Όμως οι επιλογές των ψηφοφόρων επηρεάζονται επίσης από φαινομενικά άσχετα πράγματα, όπως το πόσο εύκολα αηδιάζουν και φοβούνται, μέχρι το πώς αντιδρούν σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα.

iStock

Μια συνειδητή ψήφος βγαλμένη από το ασυνείδητο

Είναι γνωστό ότι οι συνειδητές μας αποφάσεις, επηρεάζονται συνήθως από ασυνείδητες διαδικασίες σκέψης, συναισθήματα και προκαταλήψεις. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, όλη η διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι ασυνείδητη. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια ενός πολιτικού debate, αν και οι ψηφοφόροι ακούν συνειδητά τους υποψηφίους, ασυνείδητα άλλοι παράγοντες μπορεί να έχουν τον ίδιο, αν όχι μεγαλύτερο, αντίκτυπο στις τελικές αποφάσεις τους.

Ένας άλλος παράδοξος παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την ψήφο μας; Το πόσο εύκολα αηδιάζουμε. Σχετική επιστημονική έρευνα, διαπίστωσε ότι όσοι αηδιάζουν εύκολα, τείνουν να είναι πολιτικά συντηρητικοί. Άλλες έρευνες, ρίχνουν επίσης φως στα πράγματα που μπορεί να επηρεάσουν το πώς ψηφίζουμε στις εκλογές. Μια μελέτη, διαπίστωσε ότι οι συζητήσεις γύρω από ασθένειες πριν την ώρα της κάλπης, μπορεί να ενθαρρύνει πολλούς ψηφοφόρους να σκέφτονται φυλετικές διακρίσεις. Ομοίως, μια αμερικανική μελέτη το 2014, διαπίστωσε ότι τα άτομα που αισθάνονταν αδιαθεσία λίγο πριν ψηφίσουν, ήταν πιο πιθανό να ευνοήσουν ελκυστικούς υποψηφίους, από τους λιγότερο ελκυστικούς αντιπάλους τους.

Πες μου τι φοβάσαι να σου πω τι ψηφίζεις

Μια μελέτη σχετικά με τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει η «ευαισθησία στον φόβο» στην πολιτική ιδεολογία των ανθρώπων, καταλήγει σε παρόμοια συμπεράσματα. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα άτομα που ένιωθαν φόβο πιο συχνά, έτειναν να έχουν πιο δεξιές πολιτικές απόψεις. Ίσως λοιπόν η πολιτική ρητορική που προκαλεί φόβο, με έμφαση στους κινδύνους τρομοκρατίας, οικονομικής αστάθειας κ.λπ., μπορεί να έχει μια υποδόρια, αλλά παρόλ’ αυτά ισχυρή επίδραση σε ορισμένες ομάδες ανθρώπων, όταν χρησιμοποιείται για να επηρεάσει ένα εκλογικό αποτέλεσμα.

Εκλογές και προκατάληψη

Άλλες υποσυνείδητες προκαταλήψεις, χρησιμοποιούνται συχνά και σε πολιτικές εκστρατείες. Μια καλά τεκμηριωμένη τάση των ανθρώπων να θυμούνται κατά προτίμηση αρνητικές πληροφορίες και να επιτρέπουν στα αρνητικά συναισθήματα να κυριαρχούν στη λήψη των αποφάσεων τους.

Η έρευνα υποδηλώνει ότι όταν οι πολιτικοί τονίζουν τις αρνητικές ιδιότητες του αντιπάλου τους, μπορεί να αυξήσουν τη συμμετοχή των υποστηρικτών τους στις εκλογές. Αν αντιπαθείς τουλάχιστον έναν από τους δύο υποψηφίους, τότε έχεις πραγματικά κίνητρο να συμμετάσχεις στην εκλογική διαδικασία.  Οι αποφάσεις που βασίζονται σε αρνητικά συναισθήματα μπορούν επίσης να λειτουργήσουν αντίστροφα. Ένας αυξανόμενος όγκος αποδεικτικών στοιχείων, δείχνει ότι οι ψηφοφόροι τιμωρούν ασυνείδητα τους πολιτικούς όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως θέλουν.

Τέτοιου είδους αντίποινα μπορεί να έρθουν κι από… την κερκίδα. Μια αμερικανική μελέτη που ανάλυσε τα εκλογικά αποτελέσματα 44 χρόνων, διαπίστωσε ότι τα τοπικά παιχνίδια αμερικανικού ποδοσφαίρου, έως και 10 ημέρες πριν τις εκλογές, ευνόησαν τους κατεστημένους πολιτικούς.

Εάν λοιπόν τα μοτίβα με τα όποια ψηφίζουμε προέρχονται από ασυνείδητες προκαταλήψεις, αυτό μειώνει την εγκυρότητά της ψήφου;

Η απάντηση μπορεί να είναι διαφορετική για τον καθένα. Σε κάθε περίπτωση αξίζει να αναγνωρίσουμε τους παράγοντες που μπορεί να ενεργοποιήσουν τις κρυφές προκαταλήψεις μας, όχι μόνο λίγο πριν την κάλπη, αλλά και στην καθημερινότητα μας ως πολίτες και μέλη μιας δημοκρατικής κοινωνίας.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

OPINIONS

Δημοκρατία VS Ψυχολογία: Γιατί συνεχίζουμε να εκλέγουμε ηλίθιους;