Κατάψυξη ωαρίων: Όλα όσα θέλεις να γνωρίζεις

Τι είναι η κατάψυξη ωαρίων;

Η κατάψυξη ωαρίων ή κρυοσυντήρηση είναι μία τεχνική υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες να αποθηκεύσουν τα ωάριά τους αφού τα καταψύξουν, ώστε να μπορούν να επιλέξουν οι ίδιες τη χρονική στιγμή που θα γίνουν μητέρες.

Σε ποιες γυναίκες απευθύνεται; (ηλικία, ιατρικό ιστορικό –  καρκίνο)

Οι λόγοι για τους οποίους μια γυναίκα θα επιλέξει να καταψύξει τα ωάριά της, μπορεί να είναι είτε υγείας ή κοινωνικοί. Οι λόγοι υγείας αφορούν ένα μεγάλο αριθμό γυναικών, ωστόσο είναι μεγαλύτερος ο αριθμός γυναικών που για προσωπικούς – κοινωνικούς λόγους αποφασίζει την κατάψυξη ωαρίων. Για λόγους υγείας, όταν υπάρχει διάγνωση καρκίνου για την αντιμετώπιση του οποίου μπορεί να χρειαστεί να υποβληθεί σε χημειοθεραπείες, ακτινοβολίες ή γυναικολογικές χειρουργικές επεμβάσεις είναι απαραίτητο να προβεί μια γυναίκα σε κατάψυξη ωαρίων ώστε να μπορεί να τα χρησιμοποιήσει όταν η υγεία της το επιτρέπει. Επίσης όταν υπάρχει ενδομητρίωση ή άλλες καλοήθεις κύστεις των ωοθηκών καλό θα είναι να έχει προχωρήσει σε κατάψυξη. Είναι σημαντικό κατά την γυναικολογική εξέταση αν διαπιστωθεί μειωμένη ωοθηκική λειτουργία, ανοσολογικά νοσήματα, ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης στην οικογένεια, τότε ακόμα και σε μικρή ηλικία πρέπει να καταψύξει τα ωάριά της ώστε να μην βρεθεί απροετοίμαστη.

Οι πιο συχνοί κοινωνικοί λόγοι μετάθεσης της μητρότητας γι΄αργότερα είναι: η ολοκλήρωση ή η επίτευξη κάποιων επαγγελματικών στόχων καθώς και η εύρεση του κατάλληλου συντρόφου. Αφορά επίσης γυναίκες που έχουν ήδη ένα παιδί και θέλουν να διατηρήσουν τη γονιμότητα τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα .

Πώς λειτουργεί η κατάψυξη ωαρίων; Ποια είναι η διαδικασία;

Αρχικά πριν συμφωνήσει η ενδιαφερόμενη να κρυοσυντηρήσει και να αποθηκεύσει τα ωάριά της, θα πρέπει να ενημερωθεί εκτενώς από τον ειδικό γιατρό για να της εξηγήσει τη διαδικασία λαμβάνοντας υπόψιν το ιατρικό ιστορικό και να εξατομικεύσει την όλη διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί για να έχει τις υψηλότερες πιθανότητες επιτυχίας.  Πολύ βασικό είναι επίσης να γίνει συζήτηση για τη συναισθηματική κατάσταση της γυναίκας καθώς και οποιεσδήποτε ανησυχίες που μπορεί να έχει με ειδικούς σύμβουλους. Έπειτα  θα πρέπει να γίνει έλεγχος για λοιμώδη νοσήματα συμπεριλαμβανομένων του ιού HIV και της ηπατίτιδας Β και C, RPR. Μετά χρειάζεται να γίνει μια συμβολαιογραφική πράξη, με βάση την οποία θα συναινεί στην κατάψυξη ωαρίων.

Στην συνέχεια η γυναίκα υποβάλλεται σε “διέγερση των ωοθηκών” για την ανάπτυξη πολλαπλών ωοθυλακίων. Όταν τα ωάρια ωριμάσουν, υπό ελαφρά αναισθησία, θα υποβληθεί σε υπερηχογραφικά καθοδηγούμενη ωοληψία, μια διαδικασία που διαρκεί περίπου 5- 10 λεπτά. Σε αυτή τη φάση της διαδικασίας τα ωάρια καταψύχονται με τη μέθοδο της ταχείας κατάψυξης (vitrification) και αποθηκεύονται σε υγρό άζωτο στους -196°C. Στο μέλλον όταν θα είναι έτοιμη να μείνει έγκυος, τότε τα ωάριά της γυναίκας θα αποψυχθούν και θα ακολουθηθούν τα υπόλοιπα βήματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης, δηλαδή θα γονιμοποιηθούν και θα ακολουθήσει η εμβρυομεταφορά ορισμένου αριθμού εμβρύων στη μήτρα. Τα επιπλέον έμβρυα που θα προκύψουν μπορούν να καταψυχθούν με την ίδια μέθοδο για μελλοντική χρήση.

Χρειάζεται κάποια συγκεκριμένη προετοιμασία πριν το κάνει αυτό μία γυναίκα; Πρόκειται για μία επώδυνη διαδικασία;

Είναι μια διαδικασία “ρουτίνας” καθώς σε μια επίσκεψη μπορεί να γίνουν οι απαραίτητες εξετάσεις και να επιλεγεί το πρωτόκολλο αντιμετώπισης, ώστε να αποθηκεύσει τον “ιδανικό αριθμό ” ωαρίων. Η όλη διαδικασία είναι ασφαλής και απαιτεί 3-4 επισκέψεις στη διάρκεια περίπου 10 ημερών

Πόσο καιρό μπορούν τα ωάρια να παραμείνουν κατεψυγμένα;

Τα ωάρια μπορεί να διατηρηθούν για απεριόριστο χρόνο, αλλά χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν έως την ηλικία των 50.

Είναι μία ασφαλής διαδικασία και σου εξασφαλίζει την κύηση σε οποιαδήποτε ηλικία;

Σύμφωνα με την ASRM, (Αμερικανική εταιρεία Αναπαραγωγής) από το 2013 η κρυοσυντήρηση των ωαρίων δεν θεωρείται πλέον πειραματική μέθοδος. Η όλη διαδικασία είναι ασφαλής τόσο για την ίδια τη γυναίκα όσο και για τα παιδιά που γεννούνται από κατεψυγμένα ωάρια. Με την τεχνική της ”υαλοποίησης” έχουν γεννηθεί περισσότερα από 6.000 παιδιά. Τα παιδιά αυτά δεν παρουσίασαν αυξημένα ποσοστά χρωμοσωμιακών ανωμαλιών και το περιγεννητικό αποτέλεσμα ήταν όμοιο με αυτό του γενικού πληθυσμού (συγγενείς ανωμαλίες, αναπτυξιακά προβλήματα κ.λ.π).

Με την νέα τεχνική κατάψυξης, την υαλοποίηση, τα κατεψυγμένα ωάρια έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα με τα φρέσκα. Η κατάψυξη 8 ωαρίων πριν τα 36 θεωρείται ασφαλής αριθμός για την δυνατότητα εγκυμοσύνης, ενώ για ηλικίες μετά τα 38 χρειάζεται μεγαλύτερος αριθμός. Την τελευταία δεκαετία η κατάψυξη ωαρίων είναι τουλάχιστον πενταπλάσια με υψηλή μέση ηλικία. Είναι κοινώς γνωστό οτι η γονιμότητα έχει όρια στην ηλικία άνω των 40 το 70-80% των ωαρίων έχουν χρωμοσωμικές διαταραχές, γεγονός που περιορίζει την αποτελεσματικότητα και απαιτείται εξατομικευμένη προσέγγιση.

Πρέπει να ελέγχεται η γονιμότητα της γυναίκας πριν την κατάψυξη ωαρίων;

Η πιθανότητα απόκτησης παιδιών εξαρτάται από τον αριθμό κρυοσυντηρημένων ωαρίων αλλά και την ηλικία της γυναίκας. Η ηλικία των 36-38 ετών, φαίνεται να αποτελεί οριακό σημείο χωρίς να αποκλείει τις μεγαλύτερες ηλικίες. Πάντα πρέπει να ελέγχεται η γονιμότητα έτσι ώστε να επιλέγετε το κατάλληλο πρωτόκολλο.

Πότε ξεκίνησε να γίνεται η κατάψυξη ωαρίων στην Ελλάδα;

Γινόταν κατάψυξη ωαρίων από τη δεκαετία του 80, αλλά η αποτελεσματικότητα ήταν πολύ περιορισμένη.

Υπάρχουν ποιοτικά χαρακτηριστικά των γυναικών που επιλέγουν αυτή τη μέθοδο; (ηλικία, επάγγελμα, οικογενειακή κατάσταση).

Ο μέσος όρος ηλικίας που επιλέγει μια γυναίκα την κρυοσυντήρηση ωαρίων είναι γύρω στα 37,5 έτη και το μεγαλύτερο ποσοστό είναι γυναίκες άγαμες χωρίς σύντροφο ή χωρίς τον κατάλληλο σύντροφο. Είναι πολύ σημαντικό να μπορεί μια γυναίκα να διατηρεί τη γονιμότητά της και σε μεγαλύτερη ηλικία και να έχει τη δυνατότητα επιλογής της χρονικής στιγμής που θα γίνει μητέρα.

Ποιες είναι οι διαφορές της υαλοποίησης και της κρυοσυντήρησης;

Με την παλαιότερη τεχνική κρυοσυντήρησης των ωαρίων, απαιτούντο περίπου 100 ωάρια για να γεννηθεί ένα παιδί. Σήμερα, με την νέα τεχνική κρυοσυντήρησης ”υαλοποίηση”, απαιτούνται μόνο 8 έως 15 ωάρια. Τα ωάρια λόγω του μεγέθους τους ,της υψηλής περιεκτικότητας σε νερό και της διάταξης των χρωμοσωμάτων στην μιτωτική άτρακτο, είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στον σχηματισμό κρυστάλλων πάγου κατά την διαδικασία της κρυοσυντήρησης. Τώρα, με την τεχνική της ”υαλοποίησης”, χρησιμοποιώντας νέα κρυοπροστατευτικά διαλύματα υψηλής συγκέντρωσης, με την υπερταχεία κατάψυξη, τα κύτταρα αποκτούν μια συμπαγή μορφή σαν γυαλί, χωρίς το σχηματισμό κρυστάλλων πάγου. Έτσι αυξάνεται σημαντικά η επιβίωση των ωαρίων και τα ποσοστά των κυήσεων και των γεννήσεων.

Ποιο είναι περίπου το κόστος για την κατάψυξη ωαρίων και πώς γίνεται η διαδικασία πληρωμής;

Είναι ανάλογο μιας “εξωσωματικής”. Τα ασφαλιστικά ταμεία σε αρκετές περιπτώσεις χορηγούν δωρεάν τα φάρμακα.

Κωνσταντίνος Κωσταράς: Μαιευτήρας Γυναικολόγος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών Ιατρός Αναπαραγωγής, μέλος της ομάδας που ίδρυσε και διαχειρίζεται το IoLIFE –IASO, www.kostaras.gr