OCD: τα αίτια και οι τρόποι αντιμετώπισης της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής
- 16 ΦΕΒ 2021
Το άτομο που πάσχει από Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, παγιδεύεται σε μία σειρά επαναληπτικών σκέψεων και συμπεριφορών, οι οποίες, ενώ δεν έχουν κάποιο αντικειμενικά αξιολογούμενο νόημα ύπαρξης, επιμένουν και προκαλούν τέτοιο άγχος στον πάσχοντα, σε βαθμό που ενδέχεται να τον καταστήσουν ανίκανο να επιτελέσει τις καθημερινές του υποχρεώσεις. Το άτομο αντιλαμβάνεται τον παραλογισμό των σκέψεων και πράξεών του, αλλά δεν μπορεί να τις αποφύγει ή να τις αλλάξει.
Το OCD είναι μία αγχώδης διαταραχή, η οποία τυπικά κάνει την εμφάνισή της κατά τη διάρκεια της εφηβείας ή της νεαρής ενήλικης ζωής, χωρίς όμως να αποκλειστεί το ενδεχόμενο έναρξης στην παιδική ηλικία και μπορεί να ειδωθεί σε ένα φάσμα που κυμαίνεται από ήπιες έως ιδιαίτερα σοβαρές μορφές.
Πώς λειτουργεί η σκέψη στο OCD
Στο επίπεδο της σκέψης, το πάσχον άτομο φαίνεται να παρουσιάζει έμμονες ιδέες, τις λεγόμενες ιδεοληψίες, τις οποίες και επιμένει να επαναλαμβάνει μηρυκαστικά, ξαναγυρίζοντας στο ίδιο θέμα, χωρίς να καταλήγει ποτέ σε ένα συμπέρασμα. Αυτές ενδέχεται να πάρουν τη μορφή μίας λέξης, φράσης ή εικόνας, ενός στίχου τραγουδιού, μίας βλασφημίας ή ακόμη και της σκέψης μιας επιθετικής ή απαγορευμένης πράξης, την οποία το άτομο φοβάται ότι θα πραγματοποιήσει. Οι πιο συνήθεις τύποι ιδεοληψίας είναι η μόλυνση από μικρόβια και ο φόβος μετάδοσής τους σε αγαπημένα πρόσωπα, η παθολογική σκέψη του ατόμου ότι έχει ξεχάσει κάτι (π.χ. ηλεκτρικές συσκευές σε λειτουργία, να πάρει τα κλειδιά του κλπ.), η ιδεοληψία της συμμετρίας και της τακτοποίησης, ιδεοληψίες που προκαλούν φόβο κ.ά.
OCD και συμπεριφορά
Σε επίπεδο συμπεριφοράς, φαίνεται πως ο πάσχων ακολουθεί επαναλαμβανόμενες πράξεις, τους καταναγκασμούς, προκειμένου να εξουδετερώσει το άγχος που του προκαλούν αντίστοιχες ιδεοληψίες, π.χ. πλένει συνέχεια τα χέρια του για να αποφύγει το άγχος του που έγκειται στην προσβολή από μικρόβια. Κάτι τέτοιο μάλιστα μπορεί να γίνεται σε τέτοια συχνότητα και με τέτοια διάρκεια ώστε να προκαλέσει μέχρι και τοξική δερματίτιδα. Συχνούς καταναγκασμούς αποτελούν επίσης η φύλαξη άχρηστων πραγμάτων, το μέτρημα, ο έλεγχος π.χ. για το αν η πόρτα είναι κλειδωμένη, αν το μάτι της κουζίνας ή ο θερμοσίφωνας είναι σβησμένα κ.ά.
Το ψυχαναγκαστικό άτομο είναι συνήθως τελειομανές, αυστηρά πειθαρχημένο και υπερβολικά ευσυνείδητο. Φαίνεται να παρουσιάζει αδιαλλαξία σε θέματα ηθικής και αξιών, άκαμπτη συμπεριφορά και τυπικότητα. Δίνει έμφαση στη λεπτομέρεια και ενασχολείται με την τάξη και τους κανονισμούς. Θέτει υψηλές προσδοκίες τόσο για τον εαυτό του όσο και για τους άλλους, για αυτό και ασκεί αυστηρή κριτική όταν κάποιος δεν ανταποκρίνεται σε αυτές. Είναι απρόθυμο να επιτρέψει σε άλλα πρόσωπα να αναλάβουν πρωτοβουλίες και επιμένει να ασκεί κυριαρχία στους άλλους, γεγονός που δείχνει να αιτιολογείται από μία λανθάνουσα βίωση θυμού και οργής για όσους και όσα δεν είναι όπως «θα έπρεπε να είναι». Χαρακτηρίζεται από εργασιομανία και του είναι σχεδόν αδύνατον να χαλαρώσει, καθώς νιώθει συνέχεια το αίσθημα της πίεσης του χρόνου και των ιδεοληψιών του.
Κάποια άτομα είναι σε θέση να ελέγχουν τα συμπτώματα συγκεκριμένες ώρες μέσα στη μέρα, όπως π.χ. κατά το ωράριο εργασίας, αλλά με την πάροδο των μηνών ή των ετών η αντίσταση αυτή ενδέχεται να μειώνεται. Παρόλα αυτά, συχνά προσπαθεί να αποκρύψει τη διαταραχή αντί να ζητήσει θεραπεία, κατορθώνοντας έτσι να την αποκρύψει από το οικείο περιβάλλον του. Φυσικά κάτι τέτοιο συχνά οδηγεί στην προσαρμογή της καθημερινότητας στις απαιτήσεις της διαταραχής με τίμημα μια χαμηλή ποιότητα ζωής.
Αίτια της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (OCD)
- Νευροβιολογικά: η θετική ανταπόκριση πασχόντων σε μία ειδική κατηγορία φαρμάκων που επιδρούν στη σεροτονίνη επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη.
- Αυστηρότητα του οικογενειακού περιβάλλοντος και ενοχοποίηση του παιδιού από τους απαιτητικούς γονείς του.
- Άλυτες ψυχικές συγκρούσεις.
- Αμυντικού τύπου ψυχολογικές απαντήσεις σε ασυνείδητες παρορμήσεις. Φαίνεται πως το άτομο, μέσω των ιδεοψυχαναγκαστικών συμπτωμάτων, προσπαθεί να επιχωματώσει ιδέες που θα του προκαλούσαν ακόμη μεγαλύτερη δυσφορία από εκείνη που του προκαλούν τα ίδια τα συμπτώματα.
Τρόποι αντιμετώπισης της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής:
- Η δυνατότητα θεραπείας της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής είναι γεγονός και μπορεί να επιτευχθεί σε σημαντικό βαθμό με την κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση και τη χορήγηση φαρμάκων, όπου κρίνεται απαραίτητο.
- Η πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση, σύμφωνα με εμπειρικά δεδομένα, φαίνεται να είναι η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, η οποία επιδιώκει, μεταξύ άλλων, την έκθεση του ασθενούς στο αντικείμενο, τη σκέψη ή την πράξη που του προκαλεί άγχος, είτε άμεσα είτε φαντασιωτικά και τη μετέπειτα παρότρυνσή του από το θεραπευτή να αποφύγει να αντιδράσει με το συνηθισμένο τρόπο, δηλαδή με την εκτέλεση του ψυχαναγκασμού που συνδέεται με την ιδεοληψία. Π.χ. ένας ασθενής που έχει μία ιδεοληψία σχετική με την προσβολή από μικρόβια και στη συνέχεια πλένει τα χέρια του με ψυχαναγκαστικό τρόπο, μπορεί να ενθαρρυνθεί από το θεραπευτή (ή την οικογένειά του στο σπίτι) να αγγίξει με τα χέρια του μία επιφάνεια που ο ίδιος πιστεύει ότι μπορεί να τον μολύνει χωρίς να πλύνει έπειτα τα χέρια του, μέχρι να καταλαγιάσει το άγχος που του προκάλεσε αυτή η δοκιμασία.
- Άλλες τεχνικές έγκεινται στη βελτίωση των δεξιοτήτων του ασθενούς σε σχέση με τη δεξιότητα, την επίλυση προβλημάτων, αλλά και τις κοινωνικές του δεξιότητες, οι οποίες φαίνεται να πλήττονται από τα ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να θέσει το άτομο σε κατάσταση μόνιμης έντασης, άγχους και δυσφορίας, να το φυλακίσει σε μία ζωή γεμάτη από κανόνες που πρέπει να τηρηθούν με ευλαβική προσήλωση. Για αυτό και η απάντηση στο αν αξίζει κανείς να το προσπαθήσει να θεραπευτεί από αυτή, η απάντηση είναι σίγουρα ναι.