Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης της Αυτοκτονίας: Στην ψυχή και το μυαλό όσων θέλουν να βάλουν τέλος στη ζωή τους
- 10 ΣΕΠ 2021
Είναι φορές που ο άνθρωπος καλείται να έρθει αντιμέτωπος με ανυπέρβλητα εμπόδια, να παλέψει με δαίμονες, φαντασιακούς ή υπαρκτούς, να ξεπεράσει υφάλους, κι έπειτα από όλα αυτά να αναμετρηθεί με τον ίδιο του τον εαυτό. Πόσα όμως μπορεί να αντέξει η ανθρώπινη ψυχή; Πόσα να παρακάμψει και πόσα να νικήσει; Ποιο είναι εκείνο το όριο πέρα από το οποίο το άτομο επιχειρεί τη θανάτωσή του οδηγούμενο στην αυτοκτονία;
Από τη Φραντζέσκα Καραγιάννη, ψυχολόγο/ψυχοθεραπεύτρια.
Η απάντηση στο ανωτέρω ερώτημα δεν βρίσκεται στην ποσότητα ή την ποιότητα της οδύνης που βιώνει κανείς, αλλά στον ιδιαίτερο και τελείως προσωπικό τρόπο, με τον οποίο διαχειρίζεται αυτή την οδύνη. Τα άτομα που καταφεύγουν στην αυτοκτονία φαίνεται να κατακυριεύονται από μία ορμητική δύναμη που τα οδηγεί στην αυτοκαταστροφή, την οποία και αντιλαμβάνονται ως ύστατη λύση, ως δραπέτευση από μία σειρά δυσφορικών καταστάσεων και συναισθημάτων τα οποία –θεωρούν- ότι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν διαφορετικά.
Συνιστώσες αυτού του φαινομένου μπορούν να ειδωθούν στο πλαίσιο μιας οικογένειας της οποίας τα μέλη αναπτύσσουν συμβιωτικές σχέσεις, επιβάλλοντας την αφοσίωση και την αυστηρή αμοιβαία προσήλωση χωρίς, ωστόσο, να εκδηλώνουν οποιοδήποτε είδος συναισθήματος, στοργής ή ενσυναίσθησης ο ένας στον άλλο. Άμεση απόρροια είναι η δημιουργία μίας γενικευμένης οικογενειακής ταυτότητας, όπου το προσωπικό στοιχείο δεν έχει θέση.
Έτσι, το άτομο βρίσκεται έρμαιο μιας χαώδους κατάστασης, ενός απέραντου αισθήματος μοναξιάς που ενισχύεται από την αδυναμία του να αναπτύξει σχέσεις οικειότητας και εμπιστοσύνης τόσο με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας όσο και με εξωοικογενειακά πρόσωπα. Συναίσθημα βάρβαρο, άλλοτε ανυπόφορο, τόσο, που μπορεί να οδηγήσει στην αυτοκτονία.
Ένας άλλος παράγοντας που δείχνει να ευνοεί την προσφυγή στην αυτοκτονία είναι η διαμόρφωση ενός πολύ αυστηρού εαυτού, ο οποίος δε δέχεται λάθη ούτε αφήνει περιθώρια για επανόρθωση. Ένα τέτοιο άτομο φαίνεται πως έχει μάθει από την οικογένειά του και έχει, ακολούθως, ενδοβάλλει την άποψη ότι η παρεκτροπή και η παρέκκλιση από το «πρέπον» αποτελεί τιμωρητέο «αμάρτημα». Ως αποτέλεσμα, επιβάλλει τεράστιες απαγορεύσεις στον ίδιο του τον εαυτό, η παραβίαση των οποίων φαίνεται να το κατακλύζει από ενοχές και ανάγκη για αυτοτιμωρία, η οποία, εν προκειμένω,περατώνεται μέσω της αυτοκτονίας.
Αυτοκτονία: Αντίδραση στο τραύμα;
Η βίωση κάποιου τραυματικού γεγονότος ενδέχεται να καθηλώσει το άτομο στο ίδιο του το τραύμα, με αποτέλεσμα να αποζητά καταναγκαστικά την επανάληψή του (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση μίας γυναίκας που μένει σε μία κακοποιητική σχέση). Αυτός ο καταναγκασμός στην επανάληψη, ωστόσο, μπορεί να συσσωρεύσει τεράστια ποσά ασυνείδητου υλικού, το οποίο, βέβαια φέρει ένα έντονα δυσφορικό φορτίο που, πολλές φορές, δεν μπορεί να γίνει διαχειρίσιμο, με αποτέλεσμα το άτομο να καταφεύγει στην αυτοκτονία προκειμένου να απαλλαχτεί από αυτό.
Το ιατρικό μοντέλο
Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει στον τομέα, η αυτοκτονία προκύπτει ως αποτέλεσμα ψυχοπαθολογίας στο 90% των περιπτώσεων. Οι πιο συνήθεις ψυχοπαθολογικές καταστάσεις είναι η κατάθλιψη, η σχιζοφρένια, οι διαταραχές διάθεσης, η ανορεξία, η βουλιμία και άλλες διατροφικές διαταραχές, η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή και η δαταραχή πανικού.
Η επιρροή της θρησκείας
Η θρησκεία φαίνεται να διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στην απόφαση κάποιου να αποπειραθεί ή να ολοκληρώσει μία αυτοκτονία. Σύμφωνα με έρευνα των Dervic et al. (2004), η αυτοκτονική συμπεριφορά φαίνεται να είναι περισσότερο συχνή μεταξύ ατόμων που δεν ενστερνίζονται θρησκευτικές πεποιθήσεις, παρά μεταξύ εκείνων που ασπάζονται κάποια θρησκεία, καθώς οι δεύτεροι δείχνουν να φέρουν ηθικές ενστάσεις και μειωμένη επιθετικότητα, γεγονός που δρα ως προστατευτικός παράγοντας ενάντια στις αυτοκτονικές πράξεις.
Ωστόσο, εξαίρεση φαίνεται να αποτελεί η Ινδουιστική θρησκεία, η οποία ενθαρρύνει τον εθελούσιο θάνατο μέσα από τα κηρύγματά της, παρουσιάζοντας τη σάρκα ως ένα δαιμόνιο στοιχείο από το οποίο ο άνθρωπος πρέπει να απαλλαγεί προκειμένου να διαχωρίσει την ψυχή από το σώμα του, βρίσκοντας έτσι γαλήνη.
Η πρόληψη της αυτοκτονικής συμπεριφοράς
- Η αντιμετώπιση της αυτοκτονίας έγκειται στην πρόληψη για την επίτευξη της οποίας συνίστανται:
- Η εκπαίδευση των επαγγελματιών ψυχικής υγείας για το φαινόμενο, ώστε να προωθηθούν πιο επαρκείς και κατάλληλες παρεμβάσεις στα άτομα υψηλού κινδύνου και τις οικογένειές τους.
- Η ενημέρωση από ιστότοπους που παρέχουν διαδικτυακές υπηρεσίες από ειδικευμένους επαγγελματίες για τα άτομα που βρίσκονται σε κρίση.
- Ο προγραμματισμός εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο σχολείο, μέσω της γνωστοποίησης των βασικών παραγόντων που εμπλέκονται στην εμφάνιση της αυτοκτονίας.
- Η επικοινωνία με γραμμές βοήθειας που παρέχουν άμεση στήριξη σε άτομα που έχουν αυτοκτονικούς ιδεασμούς ή οποιοδήποτε πρόβλημα θα μπορούσε να τα οδηγήσει σε αυτοκτονική συμπεριφορά.
- Το μοίρασμα των συναισθημάτων και των σκέψεων με κάποιο ειδικό.
Φαίνεται τελικά πως η αντίδραση στον πόνο, τη θλίψη, το θυμό, την αγανάκτιση, την απελπισία δεν έχει πάντα τα ίδια αποτελέσματα, δεν κατευθύνεται μόνο από κοινωνικές νόρμες, πεπατημένες οδούς και κληροδοτημένους μηχανισμούς σκέψης. Είναι κάτι άλλο που την πυροδοτεί. Είναι το «μέσα» του, ο εαυτός και ό, τι αυτός κουβαλάει που αποφασίζει πριν από το μυαλό μας για εμάς. Είναι ο προσωπικός μικρόκοσμος με όλα τα βιώματα, τις εμπειρίες, τις αλληλουχίες γεγονότων, τους δεσμούς, τις συγκινήσεις, τις ατομικές απαγορεύσεις και τα όριά του που συμβάλλει τα μέγιστα σε οποιαδήποτε απόφαση αφορά τη ζωή ή την εξάλειψή της…
