Πανελλήνιες: 6 συμβουλές για να φύγει το άγχος

Από την Εύα Μεταλίδη

Καθώς πλησιάζουν οι μέρες των εξετάσεων, μαθητές και γονείς εντείνουν τις προσπάθειές τους για την επιτυχία και την πολυπόθητη θέση στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Αυτές τις ημέρες το άγχος των παιδιών, που δεν είναι τίποτα άλλο από το φόβο της ενδεχόμενης αποτυχίας στις εξετάσεις, μεγαλώνει. Βέβαια εκείνο που χρειάζεται να ξέρουμε είναι ότι μέχρις ενός σημείου το άγχος είναι φυσιολογικό και δημιουργικό.

Το έντονο άγχος έχει συγκεκριμένα συμπτώματα και επιπτώσεις. Η μείωση της επίδοσης, η δυσκολία συγκέντρωσης, το διανοητικό μπλοκάρισμα, η δυσκολία οργάνωσης των πληροφοριών αποτελούν τα εμφανή σημάδια της παρουσίας του.

Μας κινητοποιεί σε δύσκολες και προκλητικές φάσεις της ζωής μας για να καταβάλουμε το μέγιστο των προσπαθειών μας προκειμένου να επιτύχουμε τον στόχο μας. Ωστόσο, το άγχος γίνεται επικίνδυνο και μπορεί να κάνει κακό, όταν δεν μπορούμε πια να το ελέγξουμε, γιατί τότε περιορίζει την πραγματική μας  ικανότητα για επίδοση και μας κάνει να υποφέρουμε. Συνήθως συνδέεται και με τον φόβο που νοιώθουμε μήπως απογοητεύσουμε τους γονείς μας, ή ματαιώσουμε τις προσδοκίες που έχουμε από τον εαυτό μας.

Κινητοποιείται από αρνητικές σκέψεις, μεγαλώνει μέσα απ’αυτές και τελικά, στην χειρότερη περίπτωση, μπορεί να μας ακινητοποιήσει, όταν ξεφεύγει τελείως από τον έλεγχό μας, και να μας οδηγήσει να εγκαταλείψουμε την προσπάθειά μας. Επίσης, μέσα από τις αρνητικές σκέψεις που κάνουμε όταν φοβόμαστε κάτι πολύ, άθελά μας ”προετοιμάζουμε” την αποτυχία, αφού ασυνείδητα σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτύχουμε!

Το έντονο άγχος έχει συγκεκριμένα συμπτώματα και επιπτώσεις. Η μείωση της επίδοσης, η δυσκολία συγκέντρωσης, το διανοητικό μπλοκάρισμα, η δυσκολία οργάνωσης των πληροφοριών αποτελούν τα εμφανή σημάδια της παρουσίας του.

Διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι, κοιλόπονοι, ταχυκαρδία, εφίδρωση, συχνοουρία, τρέμουλο, ναυτία, μυϊκή υπερένταση δείχνουν το βαθμό σωματοποίησης του άγχους.

Επίσης, οι αρνητικές σκέψεις, η μείωση της αυτοπεποίθησης, η ευσυγκινησία και η ευερεθιστότητα εμφανίζονται όταν αισθανόμαστε πως βρισκόμαστε μπροστά σε αδιέξοδο αφού έτσι κι αλλιώς χρειάζεται να δώσουμε τις εξετάσεις αλλά νομίζουμε πως πραγματικά δεν ξέρουμε τι να κάνουμε για να διασφαλίσουμε την επιτυχία.

Η αποτυχία για την σημερινή κοινωνία έχει ερμηνευτεί ως έννοια η οποία ενέχει μια αξιολογική κρίση που συνιστά ένα ιδανικό. Επιτυχία στο σχολείο σημαίνει προοπτική μιας καλής θέσης στο μέλλον κυρίως μια καλή πρόσβαση στην κατανάλωση αγαθών. Σημαίνει καλή θέση στην κοινωνία, να σε υπολογίζουν και να σε σέβονται. Μια σχολική αποτυχία σημαίνει παραίτηση από όλα αυτά.

Για να μπορέσουν οι μαθητές να οδηγηθούν στο στόχο γίνονται κομμάτια μιας εντατικοποιημένης εκπαίδευσης, στερούμενοι χρόνου και δυνατότητας να αναπτύξουν μια πολύπλευρη προσωπικότητα. Κυρίως στην εφηβεία οι μαθητές έρχονται αντιμέτωποι με πλήθος προβλημάτων που απορρέουν από το μεταβατικό αυτό στάδιο της ζωής τους. Η μεγάλη τους ανάγκη για ελεύθερο χρόνο και η παράλληλη έλλειψή του σε συνδυασμό με τις ταυτόγχρονα αυξημένες τους υποχρεώσεις και επιθυμίες (σεξουαλικότητα, προσωπική ζωή ) εντείνουν το άγχος των εφήβων σε καθημερινή βάση.

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές και λύσεις που μπορούν γενικά να αναφέρονται και όλα να λειτουργούν καλά αν τις ακολουθήσουμε γιατί καθένας από εμάς είναι μοναδικός.

Πολλές φορές οι γονείς έχοντας οι ίδιοι μεγάλες προσδοκίες από τα παιδιά τους δεν ξεχνάνε να τους υπενθυμίζουν ότι μια σχολική αποτυχία δεν είναι επιτρεπτή. Συχνότατα οι εξετάσεις των παιδιών γίνονται το επίκεντρο της οικογενειακής ζωής. Όλη η οικογένεια ζει στον ρυθμό των εξετάσεων με αποτέλεσμα να φορτίζεται το κλίμα και το ίδιο το παιδί να φορτώνεται με πολύ περισσότερο άγχος. Γίνονται συνεχείς συζητήσεις γύρω από αυτές, και ερωτήσεις όπως: ”διάβασες;”, ”τι ξέρεις;”, ”θα γράψεις;”.

Είναι συχνή, επίσης, η φράση που ακούγεται από το στόμα των γονιών ”γράψαμε καλά στις εξετάσεις” δείχνοντας τον βαθμό εμπλοκής τους. Τους συναντάμε πολύ συχνά να ασχολούνται με τις εργασίες των παιδιών, να είναι πάντα δίπλα τους όταν το παιδί τους ρωτάει κάτι και να το ενθαρρύνουν. Πολλές φορές οι γονείς υποκύπτουν στο λάθος να φωνάζουν στο παιδί ή να το εξαναγκάζουν ή να το εκβιάζουν με ανταμοιβή ή με τιμωρία ή ακόμα χειρότερα να το κάνουν να αισθάνεται υποχρεωμένο για επιτυχία αφού του παρέχουν κάποιες ανέσεις στην καθημερινότητά του.

Επιπλέον, είναι εξαιρετικά επιζήμιο για το παιδί να του φέρνουμε για παράδειγμα ένα άλλο παιδί. Διαπαιδαγώγηση είναι να βοηθήσουμε το παιδί να δώσει τον καλύτερο του εαυτό και όχι να το ενθαρρύνουμε να μιμείται κάποιον άλλον. Ένα επιπλέον λάθος που κάνουν οι γονείς είναι ότι, στην προσπάθεια τους να στηρίξουν τα παιδιά τους, συζητάνε συχνά μαζί τους πώς θα αντιμετωπίσουν μια ενδεχόμενη αποτυχία ή το ”δείχνουν” με τη στάση τους. ”Μη φοβάσαι αν δεν γράψεις. Θα σε στείλω στο εξωτερικό”. ”Δεν πειράζει, αν αποτύχεις θα ξαναδώσεις του χρόνου”.

Είναι λανθασμένη αυτή η στάση διότι δείχνουν σα να μη πιστεύουν ότι θα τα καταφέρει και το εξοικειώνουν με την αποτυχία. Το παιδί από την πλευρά του συνδέει, ασυνείδητα ή και συνειδητά,  την επιτυχία ή την αποτυχία στις εξετάσεις με την αγάπη των γονιών του γι’ αυτό: ”αν περάσω, θα με αγαπάνε”. Οι γονείς χρειάζεται να αποσυνδέσουν τη σχέση τους και την αγάπη για τα παιδιά τους από τις επιτυχίες ή αποτυχίες τους. Είναι σημαντικό για το παιδί να αντιληφθεί ότι οι εξετάσεις αφορούν το ίδιο κατά κύριο λόγο και όχι τους γονείς του. Οι μαθητές χρειάζονται χώρο, ελεύθερο χρόνο και κυρίως την απεμπλοκή των γονιών.

Τι χρειάζεται λοιπόν να κάνουμε; Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές και λύσεις που μπορούν γενικά να αναφέρονται και όλα να λειτουργούν καλά αν τις ακολουθήσουμε γιατί καθένας από εμάς είναι μοναδικός. Μερικές όμως πρακτικές μας βοηθούν να βελτιστοποιήσουμε την ψυχοσυναισθηματική μας κατάσταση και να έχουμε εκείνο το πλαίσιο που χρειάζεται για να είμαστε και να νοιώθουμε καλά.

Και αυτό αποτελεί τη βάση για απαλλαγή από το άγχος, διατήρηση της ψυχραιμίας και κατ’ επέκταση καλή επίδοση στην διεκδίκηση του στόχου μας. Πριν τις εξετάσεις χρειάζεται να προετοιμαζόμαστε για την αντιμετώπισή τους ”πιάνοντας από το χέρι” το φόβο μας για πιθανή αποτυχία. Είναι απόλυτα φυσιολογικό να φοβόμαστε αλλά αποδεχόμενοι το φόβο μειώνουμε τη δυναμική του. Πώς θα γίνει αυτό;

Τι να κάνεις

-Καλή προετοιμασία.

-Επανάληψη μαζί με φίλους αν το έχουμε ανάγκη.

-Ας δούμε τι ακριβώς μας προκαλεί άγχος και πώς μπορούμε πρακτικά να το διορθώσουμε.

-Ας κάνουμε ένα διάλειμμα συζητώντας και εκφράζοντας τους φόβους και τις αμφιβολίες μας στους γονείς και σε ανθρώπους που μπορούν να μας ακούσουν.

-Ας κάνουμε μια νοητική αναπαράσταση των πραγματικών συνθηκών. Όσο πιο συχνά φανταζόμαστε τις εξετάσεις τόσο πιο πολύ εξοικειωνόμαστε γιατί αυτό που μπορούμε να  αντιμετωπίσουμε στη φαντασία μπορούμε να το κάνουμε και στην πραγματικότητα.

-Ασκήσεις χαλάρωσης για 15΄τη μέρα με συγκέντρωση στην αναπνοή και στο σώμα που βαραίνει καθώς χαλαρώνει  παράλληλα με θετική σκέψη και ωραίες εικόνες. Η γυμναστική βοηθά επίσης, όπως το χλιαρό πρωϊνό μπάνιο, η καλή ξεκούραση και ο ύπνος.

Δεν χάθηκε ο κόσμος αν κάτι δεν πάει όπως ήταν αναμενόμενο γιατί ευκαιρίες υπάρχουν σε κάθε περίπτωση και δρόμοι ανοίγονται αρκεί να το θελήσουμε. Ο κύριος σκοπός της γονεϊκής παρέμβασης χρειάζεται να είναι η βοήθεια προς το παιδί ώστε να μάθει να ανταποκρίνεται στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Φυσικά οι γονείς χρειάζεται να είναι συμμέτοχοι σε όλη την προσπάθεια ενθαρρύνοντας και στηρίζοντας συναισθηματικά και ψυχολογικά τα παιδιά τους. Να είναι διαθέσιμοι να ακούσουν και να τα διαβεβαιώνουν πως το άγχος της αποτυχίας είναι φυσιολογικό και όλοι έχουν παρόμοιο άγχος σε διάφορες φάσεις της ζωής τους. Χρειάζεται να δείχνουν στα παιδιά τους πως είναι δίπλα τους ακόμα κι αν δεν περάσουν και πως κάθε αποτυχία είναι μια ευκαιρία μάθησης.

Δεν χάθηκε ο κόσμος αν κάτι δεν πάει όπως ήταν αναμενόμενο γιατί ευκαιρίες υπάρχουν σε κάθε περίπτωση και δρόμοι ανοίγονται αρκεί να το θελήσουμε. Ο κύριος σκοπός της γονεϊκής παρέμβασης χρειάζεται να είναι η βοήθεια προς το παιδί ώστε να μάθει να ανταποκρίνεται στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες. Επομένως, ο στόχος τους δεν μπορεί να είναι άλλος από το να βοηθήσουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μάθηση και να αγαπούν και να αποδέχονται τον εαυτό τους και μέσα από τις αποτυχίες τους.

Η στιγμή των εξετάσεων είναι μία και όσο καλή προετοιμασία να κάνουμε, συμβόλαιο με την επιτυχία δεν έχει κανένας μας. Φροντίζοντας τον εαυτό μας είναι βέβαιο πως θα έχουμε ηρεμία, ψυχραιμία και θα διαχειριζόμαστε ικανοποιητικά το φόβο μας ώστε να δώσουμε το καλύτερο κομμάτι της προσπάθειάς μας για την επίτευξη του στόχου μας. Καλή επιτυχία λοιπόν κι ας μην ξεχνάμε πως η ζωή ανοίγει δρόμους ευτυχίας και μέσα από τις αποτυχίες μας.

Εύα Μεταλίδη

Συμβουλευτική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Κλινική Ψυχοπαθολόγος
Δικαστική Πραγματογνώμων