Ψυχική υγεία και social media: Πόσο ασφαλές είναι να ακούς συμβουλές από TikTokers;
- 10 ΟΚΤ 2023
Ένα μεγάλο κομμάτι της επιτυχίας και της δημοφιλίας των social media, έχει να κάνει με την ταύτιση. Πόσες φορές έχεις δει μια εικόνα, ένα meme, ένα βίντεο με το οποίο ένιωσες να ταυτίζεσαι; Το έστειλες στην φίλη σου, τάγκαρες το αγόρι σου, έγραψες στα σχόλια «εγώ».
Αυτό είναι ένα φαινομενικά ακίνδυνο σενάριο όταν μιλάμε για μια συμπεριφορά στη δουλειά ή τις σκέψεις μας μπροστά από την ντουλάπα με τα ρούχα ή πώς νιώθουμε μετά το ghosting. Τι γίνεται όμως όταν μπαίνει στην εξίσωση η ψυχική υγεία;
Είναι κάτι παραπάνω από ευτυχές, το γεγονός ότι η ψυχική υγεία αποκτά ταχύτατα όλο και περισσότερο χώρο και χρόνο στη δημόσια σφαίρα. Συναισθήματα και σκέψεις που παλιά κρύβαμε κάτω από το χαλί μέχρι που δεν μπορούσαμε να περπατήσουμε πάνω σε αυτό, πλέον εκφράζονται πολύ πιο ανοιχτά, βοηθώντας όχι μόνο μα εξαλειφθεί το στίγμα γύρω από τις ψυχικές ασθένειες, αλλά ενθαρρύνοντας παράλληλα και τον καθένα από εμάς να κοιτάξει μέσα του ενδελεχώς και με τη χρήση επαγγελματικού μεγεθυντικού φακού.
Τι συμβαίνει όμως όταν ένα τόσο λαϊκό και μαζικό εργαλείο, όπως τα social media και οι δημιουργοί τους αναλαμβάνουν ρόλο ψυχολόγου ή μοιράζονται ανοιχτά τις προσωπικές τους ιστορίες εν είδει εξομολόγησης, στον βωμό των likes και των views; Πότε παύει να είναι υγιές να ακούμε τις εξομολογήσεις των διασήμων/influencers για τα προσωπικά τους βιώματα; Μήπως αυτού του είδους η κλειδαρότρυπα σε πτυχές του ψυχισμού τους, μας κάνει τελικά κακό.
Μίλησα με την ψυχολόγο, Αγγελική Τζάνου, για το φαινόμενο Social Media & Ψυχική Υγεία, σε μια προσπάθεια να δούμε την ενδεχόμενη ζημιά που μπορεί να κάνει αυτό το εκ πρώτης όψεως ακίνδυνο, ατελείωτο scrolling.
Τα social media, με την ταχύτητά τους, γίνονται ο πιο εύκολος «μπουφές» με πληροφορίες, προτάσεις, tips και εξομολογήσεις. Και μπορεί να λειτουργήσει σαν καθρέφτης αυτό. Μπορείς, δηλαδή, δια αντιπροσώπου, να δεις πώς αντιμετωπίζουν άλλοι αυτά που σε απασχολούν, πώς διαχειρίζονται καταστάσεις με άγχος, τι κάνουν με τον θυμό τους, πώς ξεπερνούν τα παιδικά τραύματά τους. Βέβαια, στο TikTok, αν και πολλοί χρήστες μοιράζονται συμβουλές και προτάσεις για αυτοβελτίωση, δεν σημαίνει κιόλας πως είναι ειδικοί στην ψυχική υγεία. Μπορούν να προσφέρουν χρήσιμες συμβουλές, βιωματικές σε πολλές περιπτώσες, για την ψυχολογική ευεξία και την αυτοβελτίωση.
Παρ’ όλα αυτά, είναι θεμελιώδες να θυμάσαι ότι αυτοί οι λογαριασμοί δεν αντικαθιστούν την επαγγελματική βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας, ειδικά σε περιπτώσεις που αντιμετωπίζεις δυσκολίες με την ψυχική σου υγεία. Είναι σημαντικό, δηλαδή, να γνωρίζεις ότι μπορείς να ζητήσεις βοήθεια από έναν ειδικό, προσωπικά και εξειδικευμένα για εσένα.
Οι διάσημοι και οι influencers που μιλούν δημόσια στα social media για τις ψυχολογικές τους θεωρίες ή τις ψυχικές τους διαδικασίες, μπορούν να έχουν αρκετά θετική επίδραση στο κοινό. Οι βασικότερες είναι:
1. Συναισθηματική σύνδεση
Οι αναφορές σε ψυχικές δυσκολίες από διάσημους μπορούν να δημιουργήσουν συναισθηματική σύνδεση με το κοινό. Οι άνθρωποι μπορεί να νιώσουν ότι δεν είναι μόνοι τους στα προβλήματα τους και να βρουν ένα πλαίσιο στήριξης.
2. Ενίσχυση της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας
Οι προσωπικές ιστορίες επιβεβαιώνουν ότι υπάρχει τρόπος να ανακουφιστεί ο ψυχικός πόνος, υπάρχει τρόπος να δημιουργηθεί ασφαλές πλαίσιο για θεραπεία των ψυχικών τραυμάτων. Αυτό ενθαρρύνει τους ανθρώπους να ζητήσουν βοήθεια και να αντιμετωπίσουν τα εμπόδιά τους.
3. Ενημέρωση
Οι αναφορές σε ψυχικές διαταραχές, σε όρους ψυχολογίας και στο προσωπικό και ιδιαίτερο ταξίδι της ψυχοθεραπείας, μπορούν να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση για τη σημασία της ψυχικής υγείας στην κοινωνία.
Και φυσικά, υπάρχουν και στοιχεία που έχουν και λιγότερο θρεπτική επίδραση από την προβολή αυτή, όπως:
1. Κοινωνική Πίεση
«Αφού το έκανε αυτ@, πρέπει κι εγώ, αλλιώς θα μείνω πίσω». Οι άνθρωποι μπορεί να νιώσουν πίεση και να τρέξουν να εκθέσουν τα προσωπικά τους προβλήματα, ακολουθώντας το παράδειγμα των διασήμων, ακόμα κι αν δεν είναι έτοιμοι ή άνετοι να το κάνουν. Αυτό ισχύει τόσο για το κοινό που παρακολουθεί, όσο και για τα άτομα που μοιράζονται τις ψυχικές τους διαδικασίες, γιατί…το χρειάζεται ο αλγόριθμος για να τους προωθεί.
2. Υπερβολική Έκθεση
Η έκθεση τόσο εσωτερικών και προσωπικών διαδικασιών, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογική κατάσταση των ίδιων των διασήμων/influencers/tik-tokers. Τις ευάλωτες πλευρές μας, όταν καταφέρουμε να τις ανακαλύψουμε, χρειάζεται να τις φροντίζουμε και να τις προστατεύουμε από το άγνωστο.
3. Διαστρέβλωση πραγματικότητας
Οι άνθρωποι μπορεί να υποτιμήσουν ή να υπερβάλουν σχετικά με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. Κάτι τέτοιο μπορεί να μπερδέψει το κοινό και να χτίσει μία ψεύτικη αίσθηση της πραγματικής διάστασης.
Κάθε αναφορά σε ψυχικές δυσκολίες από διάσημους ή influencers πρέπει να γίνεται με ευαισθησία και σεβασμό, λαμβάνοντας υπόψη την επίδραση που μπορεί να έχει στο κοινό. Αλλά και από την άλλη πλευρά, είναι πολύ σημαντικό να έχουν και οι ίδιοι ένα πλαίσιο ασφάλειας και φροντίδας όταν αποφασίζουν να κάνουν ένα τέτοιο μοίρασμα γιατί μπορεί να έρθουν αντιμέτωποι με αντιδράσεις και σχόλια που θα τραυματίσουν ευαίσθητα σημεία τους.
Κάθε άτομο που αποφασίζει να μοιραστεί την εμπειρία του με τους άλλους, δημιουργεί έναν δεσμό σεβασμού και αλληλοϋποστήριξης και αυτό είναι πολύτιμο. Εξάλλου, είναι γεγονός, πως η ενημέρωση και η προβολή θεμάτων ψυχικής υγείας, διαμορφώνει μια κοινωνία πιο ενσυνείδητη, ευαισθητοποιημένη και υποστηρικτική. Η ψυχική υγεία αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για μια όμορφη και πλούσια καθημερινότητα, με υγιείς σχέσεις – με τους άλλους και με τον εαυτό μας. Κάθε βήμα προς την αυτογνωσία είναι ένα βήμα προς την ποιοτική και ουσιαστική ζωή.
Στηρίζουμε λοιπόν τον διάλογο για την ψυχική υγεία, αναγνωρίζοντας ότι είναι ουσιώδης και ωφέλιμος για όλους μας.
Αγγελική Τζάνου
Ψυχολόγος – Gestalt & Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεύτρια
