Σύνδρομο Άσπεργκερ: Τι είναι και πώς μπορείς να το αναγνωρίσεις
- 16 ΣΕΠ 2021
Το Σύνδρομο Άσπεργκερ συνιστά μία νευροαναπτυξιακή διαταραχή και ανήκει στο φάσμα του αυτισμού. Χαρακτηρίζεται από ελλείμματα σε βασικές λειτουργίες που σχετίζονται με την ικανότητα του ατόμου για κοινωνική επαφή, επικοινωνία και φαντασία και, όπως και στην περίπτωση του αυτισμού, παρουσιάζεται συχνότερα στα αγόρια παρά στα κορίτσια. Η αιτιολογία της εμφάνισής του δεν έχει εξακριβωθεί, παρόλο που πολλοί επιστήμονες κατατάσσονται υπέρ του παράγοντα της κληρονομικότητας.
Τα άτομα με σύνδρομο Άσπεργκερ έχουν δείκτη νοημοσύνης που κατατάσσεται σε φυσιολογικά επίπεδα ή σε επίπεδα ανώτερα του μέσου όρου, για αυτό το λόγο πολλά από αυτά διαπρέπουν στον τομέα με τον οποίο ασχολούνται. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αυτής της κατηγορίας αποτελούν οι περιπτώσεις των Νέυτωνα, Αlbert Ainstein, Bill Gates, Steven Spielberg, Woody Allen, τα επιτεύγματα των οποίων είναι γνωστά σε όλους μας, παρόλο που κανείς δεν μπορεί να φανταστεί ότι οι άνθρωποι αυτοί ίσως να μην τα καταφέρνουν σε πράγματα αυτονόητα για όλους τους άλλους. Επιπροσθέτως, πιο άμεσο παράδειγμα αυτό το χρονικό διάστημα αυτού του συνδρόμου είναι ο διεθνής μπασκετμπολίστας Δημήτρης Παπανικολάου.
Διάγνωση και συμπτώματα για το σύνδρομο Άσπεργκερ
Η διάγνωση του Άσπεργκερ γίνεται συνήθως στην ηλικία μεταξύ 2 – 6 ετών. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διάγνωση του Άσπεργκερ είναι ο αποκλεισμός κάποιας οργανικής ασθένειας, η οποία θα μπορούσε να προκαλεί τα συμπτώματα. Εφόσον διασφαλιστεί αυτό, η διάγνωση γίνεται με βάση τα δεδομένα που θα συλλέξει ο ειδικός από τους γονείς και τους δασκάλους του παιδιού και αφού εκτιμηθεί το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού και συσχετιστεί με τη συμπεριφορά του, καθώς και αφού ελεγχθούν οι ικανότητες για ομιλία, κοινωνικοποίηση και φαντασία, όπως αυτή εκδηλώνεται μέσα από το παιχνίδι.
Τα συμπτώματα του Συνδρόμου ποικίλλουν κατά περίπτωση και η σοβαρότητα της εμφάνισής τους κυμαίνεται σε ένα φάσμα μεταξύ ήπιας και βαριάς μορφής.
Αυτά συνοψίζονται στα ακόλουθα:
• Στερεοτυπικές συμπεριφορές: αυτές ενδέχεται να εκδηλωθούν με διάφορους τρόπους, όπως το στριφογύρισμα των δαχτύλων του χεριού, η κίνηση του κορμού μπρος-πίσω κ.α.
• Ακολουθία κάποιας συμπεριφοράς με τη μορφή ιεροτελεστίας: τα άτομα με Σύνδρομο Άσπεργκερ φαίνεται να αναπτύσσουν συμπεριφορές, τις οποίες και υιοθετούν κατά κόρον σαν να πραγματοποιούν μια μορφή τελετουργίας. Έτσι, ενδέχεται, επί παραδείγματι, να ντύνονται με ένα συγκεκριμένο τρόπο ή να ακολουθούν μία συγκεκριμένη διαδρομή για να πάνε σχολείο, ενώ παράλληλα αρνούνται ή αντιδρούν έντονα σε οποιαδήποτε τροποποίηση αυτής της συμπεριφοράς.
• Ελλείμματα στην ικανότητα για επικοινωνία: αυτά έγκεινται στην αποφυγή της βλεμματικής επαφής, καθώς και στη χρησιμοποίηση και κατανόηση της γλώσσας του σώματος.
• Δυσκολία στην κοινωνική συναναστροφή: η αλληλεπίδραση με τους άλλους καθίσταται δύσκολο εγχείρημα για τα άτομα με Άσπεργκερ. Δεν κάνουν φιλίες εύκολα και ακόμη και αν προσπαθήσουν, χρησιμοποιούν παράδοξες μεθόδους για να το πετύχουν. Ακόμη, δεν μπορούν να μπουν στη θέση του άλλου.
• Εκρήξεις θυμού.
• Αισθητηριακή υπερχείλιση: τα άτομα με Άσπεργκερ συνήθως συγχύζονται και αποδιοργανώνονται όταν υπάρχει υπερπροσφορά αισθητηριακών ερεθισμάτων. Έτσι, ενδέχεται να είναι πολύ ευαίσθητα σε δυνατούς ήχους ή έντονες εικόνες που εναλλάσσονται γρήγορα ή συνοδεύονται από παράλληλους ήχους.
• Περιορισμένο πεδίο ενδιαφερόντων: τα άτομα με Άσπεργκερ συνήθως αναπτύσσουν ένα πολύ στενό πεδίο ενδιαφέροντος, με το οποίο και ασχολούνται σχεδόν καταναγκαστικά. Π.χ. ενδέχεται να θυμούνται τα δρομολόγια και τις στάσεις των τρένων που κινούνται σε όλη τη χώρα ή αντίστοιχα να γνωρίζουν και την παραμικρή πόλη ή χωριό σε οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο.
• Προβλήματα στη συγκέντρωση.
• Χρήση αναπτυγμένου λεξιλογίου, χωρίς όμως το άτομο να κατανοεί πάντα τη σημασία των λέξεων που χρησιμοποιεί.
• Ιδιαίτερο ταλέντο σε κάποιο τομέα, όπως π.χ. οι επιστήμες ή οι τέχνες: οι υψηλές επιδόσεις σε κάποιο τομέα ενδέχεται να κατατάξουν ένα άτομο με Άσπεργκερ ανάμεσα στις ιδιοφυΐες.
• Προβλήματα συντονισμού, τα οποία φαίνεται να εκδηλώνονται συχνά υπό τη μορφή αδέξιων κινήσεων: ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση ενός άντρα ο οποίος γνώριζε 16 γλώσσες, αλλά την ίδια στιγμή δεν μπορούσε να δέσει τα κορδόνια του!
Παρέμβαση και αντιμετώπιση
Το Σύνδρομο Άσπεργκερ δε δύναται να θεραπευτεί πλήρως, ωστόσο, υπάρχουν παρεμβάσεις που μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να βελτιώσει τους τομείς στους οποίου δυσκολεύεται, με αποτέλεσμα να ζήσει μία λειτουργική και ποιοτική ζωή. Όσο πιο νωρίς γίνει η διάγνωση και η εκάστοτε παρέμβαση, τόσο πιο μεγάλη ενδέχεται να είναι η βελτίωση των δεξιοτήτων ατόμου που χωλαίνουν.
Οι εν λόγω παρεμβάσεις έγκεινται στον εντοπισμό των δυνατών και αδύνατων σημείων του ατόμου με σκοπό την ενίσχυση των ικανοτήτων και τη βελτίωση των ελλειμμάτων που παρουσιάζει. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί είτε μέσω της υιοθέτησης κάποιου εξατομικευμένου προγράμματος ειδικής αγωγής, είτε μέσω της συμβολής κάποιου ειδικού θεραπευτή, π.χ. λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, ο οποίος θα εστιάσει στην εκμάθηση βασικών δεξιοτήτων.
Κάποιες παρεμβάσεις στις οποίες θα μπορούσε να προβεί ο καθένας έγκεινται στις ακόλουθες:
• Προσφορά ενός δομημένου πλαισίου, στο οποίο θα αποφεύγονται οι αλλαγές: το παιδί θα μπορεί να ακολουθεί τη ρουτίνα του, με αποτέλεσμα να μην αγχώνεται ότι κάτι απρόσμενο μπορεί να συμβεί.
• Εκπαίδευση σε μία σειρά από πιθανές απαντήσεις κάθε φορά που συναναστρέφονται με κάποιο άτομο: κάτι τέτοιο θα βοηθήσει αυτά τα παιδιά να αποκτήσουν φίλους, ανεβάζοντας με αυτό τον τρόπο την αυτοεκτίμησή τους, η οποία συχνά κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα.
• Εκπαίδευση στους κανόνες συμπεριφοράς: κάθε φορά που διδάσκεται κάποιος κανόνας θα πρέπει να δίνεται στο παιδί εξήγηση του λόγου για τον οποίο πρέπει να συμπεριφέρεται με αυτό τον τρόπο και όχι με κάποιο άλλο.
• Περιορισμός της ενασχόλησης με μία μόνο ασχολία μέσα από την τοποθέτηση προγράμματος, το οποίο θα περιέχει μία συγκεκριμένη ώρα για την εν λόγω ενασχόληση.
• Περιορισμός των άσχημων συμπεριφορών μέσω αρνητικής ενίσχυσης κάθε φορά που επιδίδεται σε αυτές και μέσω θετικής ενίσχυσης (π.χ. επιβράβευσης) κάθε φορά που τις σταματάει.
• Ανάθεση εργασιών ή καθηκόντων σε συγκεκριμένο χρόνο: η εκτέλεση μίας δραστηριότητας σε περιορισμένο χρόνο, βοηθάει το παιδί με Άσπεργκερ να οργανωθεί. Σε περίπτωση που κάτι τέτοιο δεν επιτευχθεί, ο εκπαιδευτής ή το άτομο που του ανέθεσε την εργασία θα μπορούσε να προβεί σε αρνητική ενίσχυση π.χ. συμπλήρωση της εργασίας στον ελεύθερό του χρόνο.
Τα εν λόγω άτομα είναι περισσότερο επιρρεπή στην αποτυχία και τη ματαίωση σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Πρέπει να καταστεί σαφές ότι το Σύνδρομο Άσπεργκερ δεν υποτάσσει το άτομο σε μια ζωή μοναχική ή απομονωμένη. Αντίθετα, η παρέμβαση μπορεί να οδηγήσει στη μετουσίωση των αδυναμιών και στην εκτόξευση των ικανοτήτων του ατόμου, με αποτέλεσμα μια καλή ποιότητα ζωής, διακρίσεις και επαίνους!
Φραντζέσκα Καραγιάννη
MSc Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια