Tai Chi: Πώς βρήκα τον εαυτό μου επιβραδύνοντάς τον

Η Παγκόσμια Ημέρα Tai Chi και Qigong έχει καθιερωθεί να γιορτάζεται το τελευταίο Σάββατο του Απριλίου. Με αφορμή αυτή τη γιορτή, λοιπόν, αποφάσισα να σου γράψω πώς #τοέζησα στο Tai Chi και πώς βρήκα τον εαυτό μου κάνοντας κινήσεις πιο αργά κι από την περιστροφή της Γης. Έτσι μου φαινόταν στην αρχή δηλαδή, όσο ακόμα βρισκόμουν εκεί αλλά το μυαλό μου έτρεχε με την ταχύτητα του σύγχρονου τρόπου ζωής που απαιτεί για να αποδείξεις ότι «ζεις» να γίνεσαι 1000 κομμάτια. Που δεν σε αφήνει στιγμή, απλά, να βιώσεις.

Τι είναι το Tai Chi και το Qigong;

To Tai Chi (Τάι Τσι) είναι μία παραδοσιακή κινεζική εσωτερική πολεμική τέχνη, που εστιάζει δηλαδή τόσο στο πνεύμα όσο και στο σώμα. Το Qigong είναι ένα ολιστικό σύστημα συντονισμένης στάσης σώματος και κίνησης και αναπνοής που έχει ρίζες στην κινέζικη ιατρική (National Center for Complementary and Integrative Health, US National Institutes of Health). Χρησιμοποιείται για σκοπούς υγείας για την κατάρτιση στις πολεμικές τέχνες και για την ανάπτυξη της πνευματικότητας (Standing Qigong for health and martial arts, Zhan Zhuang).

Ίσως, λοιπόν, να μπορέσω θα σε βοηθήσω να καταλάβεις κι εσύ τι είναι αυτή η εσωτερική πολεμική τέχνη, «αυτό που κάνουν οι ηλικιωμένοι στα πάρκα;» όπως το έχεις αποκαλέσει μάλλον όταν κάποιος σου λέει ότι το εξασκεί. Όχι μόνη μου, με τη βοήθεια της δασκάλας μου, Λύδιας Τυλλιανάκη, που με τίμησε απαντώντας σε μερικές από τις ερωτήσεις μου.

Η Λύδια είναι κύρια εκπαιδεύτρια στο Κέντρο Τάι Τσι Τσουάν Νέας Σμύρνης. Αφού ασκήθηκε για 10 χρόνια στο Βέλγιο και την Αγγλία επέστρεψε στην Ελλάδα το 1994 και ξεκίνησε με την ίδρυση της σχολής της να το διδάσκει. Παράλληλα, συνεχίζει να διδάσκεται και η ίδια «ακόμα από Μεγάλους Δασκάλους», όπως μου λέει. Γιατί αν πρέπει να σου πω μία πρώτη αλλαγή που βιώνεις κάνοντας Tai Chi είναι ότι σε αναγκάζει να αντισταθείς στην τελειομανία σου. Δεν υπάρχει τέλος στην εξάσκηση, πάντα υπάρχει χώρος να εμβαθύνεις, πάντα αλλάζει, όπως κι η ίδια η ζωή που ρέει.

Όταν ξεκίνησε η Λύδια Τυλλιανάκη το Tai Chi δεν ήταν παρά ελάχιστα γνωστό (αν και κάποιοι όπως ο μεγάλος ζωγράφος Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας το αγαπούσαν ήδη στην Ελλάδα, google it θα εκπλαγείς) και φυσικά υπήρχαν ελάχιστοι δάσκαλοι. Αν εμένα με αντιμετωπίζουν με μία περιέργεια επειδή κάνω Tai Chi κι όχι π.χ. Pilates σήμερα, αναρωτιέμαι πόσο παράξενη έβλεπαν τη Λύδια στην Ελλάδα του 1994. Και η απάντησή της περιλαμβάνει όλες τις παρανοήσεις με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπη μέχρι το Tai Chi να γίνει κάπως γνωστό.

«Όταν ξεκίνησα έπρεπε να κάνω ειδικές συναντήσεις να ενημερώσω τον κόσμο τι είναι αυτό. Και, ναι το θεωρούσαν κάτι περίεργο, το παρομοίαζαν με yoga ή κάποια πιο εξωτερική πολεμική τέχνη (ειδικά όταν ανέφερα οτι ήταν πολεμική τέχνη νόμιζαν ότι δέρνουμε!). Πήρε πολύ μεγάλο διάστημα τουλάχιστον 10- 15 χρόνια να το γνωρίσουν περισσότεροι άνθρωποι και πλέον όταν μας βλέπουν να ασκούμαστε στο πάρκο κάποιες φορές ακούμε τα σχόλια και λένε όντως ότι ασκούμε Ται Τσι και όχι ότι είμαστε… σατανιστές. Ναι, είχαμε και τέτοιες περιπτώσεις στο παρελθόν ειδικά αν μας έβλεπαν να το ασκούμε σε κάποιο χωριό», θα μου πει και τα μάτια μου θα γουρλώσουν. Όπως καταλαβαίνεις έχει και γνώση και εμπειρία για να σού μιλήσει για το Tai Chi. Κι εγώ θα σου μεταφέρω τα δικά μου, ταπεινά συμπεράσματα.

Είναι το Tai Chi Chuan πολεμική τέχνη;

Εγώ δεν το αναρωτήθηκα ποτέ, αφού στο είπα, βρήκα τη σχολή μου σε οδηγό σχολών πολεμικών τεχνών της Αθήνας. Αλλά το αναρωτήθηκαν όλοι εκείνοι στους οποίους είπα αργότερα ότι το έκανα ή έδειξα κάποιο βίντεο ή ακόμα και κάποια κίνηση (στο γραφείο οι συναδέλφισσες έχουν δει πολλά- συχνά χωρίς τη συναίνεσή τους, το ομολογώ). Καταλαβαίνω ότι η εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας για τις πολεμικές τέχνες είναι κάτι πολύ γρήγορο και επιθετικό, αλλά το Tai Chi Chuan σε μαθαίνει με έναν τρόπο να «διαβάζεις» και να «ακούς» τον αντίπαλο με σκοπό να αποφύγεις την παραβίαση του προσωπικού σου χώρου. Και ναι, πλέον, μπορώ χωρίς να το σκεφτώ να κάνω μπλοκ σε κάποιο αντικείμενο ή άνθρωπο που έρχεται προς το μέρος μου.

Περισσότερα γι΄αυτό το ερώτημα μού απαντά η Λύδια Τυλλιανάκη. «Πολλοί άνθρωποι νομίζουν συνήθως ότι το Tai Chi είναι απλά μια άσκηση όπως η yoga. Δεν γνωρίζουν ότι είναι πολεμική τέχνη. Κι αυτό γιατί ένα μεγάλο μέρος της άσκησης εξασκείται solo. Δηλαδή όταν βλέπεις κάποιον να ασκείται στο Tai Chi οπτικά αντιλαμβάνεσαι κάποιον να κινείται αργά. Οι κινήσεις μπορεί να θυμίζουν κάποια πολεμική τέχνη αλλά δεν βλέπεις 2 ανθρώπους να ανταγωνίζονται -πράγμα που υπάρχει επίσης στο Tai Chi, αλλά δεν είναι αυτή η κύρια εικόνα του. Όσο πιο γνωστό γίνεται όμως τόσο πιο πολύ ο κόσμος το γνωρίζει σαν πολεμική τέχνη αν και πολλούς δεν τους ενδιαφέρει αυτή η πλευρά του, γιατί κυρίως θέλουν να έρθουν να χαλαρώσουν».

«Ως δάσκαλοι προσπαθούμε να εκπαιδεύσουμε τους μαθητές και σε αυτό το κομμάτι του. Γιατί θέλω να επισημάνω ότι είναι και αυτό ένα μεγάλο μέρος του. Το Tai Chi χωρίς και το στοιχείο της πολεμικής τέχνης δεν είναι Tai Chi»- Λύδια Τυλλιανάκη

«Και μάλιστα το Tai Chi Chuan είναι η πιο σωστή του ονομασία, που σημαίνει κατα κυριολεξία “μοναδική γροθιά” ή η πολεμική τέχνη που βασίζεται πάνω στις αρχές του yin και του yang (οι 3 αντίθετες δυνάμεις)», εξηγεί η Λύδια Τυλλιανάκη.

«Στο Tai Chi μαθαίνουμε κυρίως πώς να αμυνόμαστε και πώς να “ακούμε” τον αντίπαλο και ανάλογα να αντιδρούμε χωρίς ένταση και σφίξιμο. Συγκεντρωνόμαστε στο να βρούμε το δικό μας “κέντρο” και ισορροπία, να βρούμε την δική μας εσωτερική δύναμη και να μην προκαλούμε επιθετικές καταστάσεις με τους άλλους. Το να μάθουμε απλά την κινησιολογία της τέχνης δεν μας προσφέρει κάτι. Το να μάθουμε τι υπάρχει πίσω από αυτήν την κίνηση, ποιά είναι η θεωρία και η φιλοσοφία είναι το πιο βασικό. Και εκεί μιλάμε για τους νόμους της ισορροπίας πάνω στους οποίους βασίζεται και το πολεμικό του στοιχείο, καθώς και την έκφραση της εγρήγορσης και του πνεύματος», συμπληρώνει αναλύοντας τη μαχητική διάσταση του Tai Chi.

Πώς το Tai Chi μού δίδαξε την αξία του «ήσυχου» χρόνου

«Κυρίως θέλουν να έρθουν να χαλαρώσουν» λέει νωρίτερα η δασκάλα μου και συνειδητοποιώ ότι κι εγώ γι’ αυτό τον λόγο βρέθηκα εκεί. Είχα νεύρα και σε κάποιο κανάλι ήθελα να τα διοχετεύσω για να ανακτήσω την ψυχική γαλήνη μου. Αλλά αυτή η χαλάρωση που ένιωθα και νιώθω από το πρώτο μάθημα μέχρι σήμερα, είναι διαφορετικού τύπου, άλλης ποιότητας.

Δεν είμαι το πιο ενεργητικό άτομο στον κόσμο σωματικά, ίσως γι’ αυτό ένιωσα ότι μου ταιριάζει το Tai Chi από την αρχή. Αλλά το κεφάλι μου δεν σταματά να δουλεύει. Ο εσωτερικός μου διάλογος είναι σχεδόν αδύνατο να παύσει. Στην αρχή δεν έπαυε ούτε στο μάθημα. Μέσα μου διύλιζα τις πληροφορίες που δεχόμουν εγκεφαλικά. Και μετά έγινε κάτι μαγικό. Διαπίστωσα ότι όποτε δεν έβαζα φρένο στις σκέψεις μου η ισορροπιά μου με εγκατέλειπε, το σώμα μου γινόταν άκαμπτο και οι κινήσεις μου άτσαλες. Κι αφέθηκα.

Εμπιστεύτηκα τον ρυθμό του Tai Chi, βάδισα αργά, πολύ αργά, κι απλά προσπάθησα να είμαι παρούσα σε κάθε κίνηση. Άφησα το σώμα μου να δουλέψει, να αντιγράψει αυτό που βλέπει, να περιστραφεί, να πάρει την κατεύθυνση που ένιωθε σωστή, να νιώσει τη σύνδεσή του με τη Γη για να ισορροπήσει.

Κοινώς άφησα το σώμα μου να δράσει αντί να παραμένει δέσμιο του μυαλού μου που έτρεχε, ενώ το Tai Chi με καλούσε να «ρίξω» ρυθμούς. Και τα πράγματα εντός μου μπήκαν στη θέση τους.

Είναι σπουδαίο δώρο να βρεις κάτι σε αυτή τη ζωή που σου επιτρέπει να κάνεις focus στις λειτουργίες του σώματος σου και στο πνεύμα σου έστω για μία ώρα. Μία ώρα στην οποία δεν έχει σημασία η δουλειά, οι σχέσεις, οι ανάγκες των άλλων, οι συνθήκες που πάντα θα είναι γεμάτες εμπόδια που καλείσαι να λύσεις.

Στην πραγματικότητα η ζωή θα συνεχίσει να κυλάει και χωρίς εσένα κι όλα αυτά που θεωρείς φοβερά σημαντικά, είναι πολύ πολύ μικρά. Αυτό που έχει μεγάλη σημασία (την άποψή μου λέω εδώ, δεν είμαι γκουρού ούτε ειδήμονας κάποιου είδους) είναι να σε φροντίσεις, να σου δώσεις χαρά και να σου επιτρέψεις να μην ζεις σαν ποντίκι μέσα σε έναν τροχό που γυρίζει ακατάπαυστα έστω για όσο κρατάει ένα μάθημα. Να βρεις έναν τρόπο να ακούς το σώμα σου και να βρεις έναν λόγο να το ευγνωμονείς. Και να το αφήνεις στην ησυχία του. Αυτή η ησυχία είναι που σε ξεκουράζει και βάζει τα πράγματα που νιώθεις να σε κατατρέχουν στη σωστή, μικρή τους διάσταση.

Πόσο εύκολο είναι όμως να πάψεις να «τρέχεις» και να επιβραδύνεις για το Tai Chi;

Έχουμε μάθει να βιαζόμαστε. Δεν συνειδητοποιούμε πότε το ένα μας πόδι αφήνει το έδαφος για να διαδεχθεί το άλλο. Δεν συνειδητοποιούμε πότε φτάσαμε σπίτι μετά τη δουλειά, τι υπάρχει γύρω μας όταν περπατάμε, τι συμβαίνει και τι μας συμβαίνει. Ζούμε σε μία εποχή που καταναλώνουμε με φρενήρεις ρυθμούς: πληροφορίες, αγαθά, τον περιορισμένο χρόνο μας επί Γης. Γαλουχηθήκαμε σε αυτή την ταχύτητα. Το Tai Chi Chuan, τουλάχιστον στο slow set του, πάει αργά. Πραγματικά και ουσιαστικά αργά, τόσο ώστε να μπορέσεις να κάνεις μία κίνηση συνειδητά. Πώς καταφέρνει να μας επιβραδύνει; Η Λύδια Τυλλιανάκη αναλαμβάνει να εξηγήσει.

«Το κύριο χαρακτηριστικό του Tai Chi, αν και είναι πολεμική τέχνη όπως είπαμε, είναι η solo άσκηση που γίνεται σε αργούς ρυθμούς. Γι’ αυτό από μόνο του είναι μια ήρεμη ήπια άσκηση η οποία ακριβώς επειδή έχει αργό ρυθμό επιβραδύνει και τον δικό μας ρυθμό. Ασκώντας το “αναγκαζόμαστε” να φρενάρουμε τον χρόνο! Με τους αργούς βηματισμούς και τις ήρεμες κινήσεις ερχόμαστε σε πιο άμεση επαφή με τον εαυτό μας και νιώθουμε το σώμα μας και την αναπνοή μας. Ο χρόνος κάπως σταματάει, οι σκέψεις επιβραδύνονται και συγκεντρωνόμαστε στην ένωση νου και σώματος. Είναι αδύνατον να ασκηθεί κανείς στο Tai Chi έχοντας πολλές σκέψεις στο μυαλό του, ή χωρίς συγκέντρωση», λέει η ίδια και θυμάμαι όλες εκείνες τις φορές που έχασα την ισορροπία μου στο μάθημα χάρη σε κάποια χαζή και παρεμβατική σκέψη.

«Αν η εξάσκηση είναι συχνή τότε αυτή η συγκέντρωση και ηρεμία μπαίνει και στην καθημερινότητα μας. Μετά το έχουμε ανάγκη το χρειαζόμαστε, έστω και 10 λεπτά μέσα στην ημέρα είναι κάτι που αναζητά το σώμα και ο νους μας σαν ένα διάλειμμα– είναι όπως ο ύπνος: αν δεν κοιμόμαστε η υγεία μας καταστρέφεται, έτσι και αν είμαστε συνέχεια σε γρηγορους ρυθμούς και δεν κάνουμε καθόλου διάλειμμα αυτό έχει επιπτώσεις στα επίπεδα του στρες μας και την προσωπική μας διάθεση και υγεία», συμπληρώνει.

Πώς ένιωσα την αλλαγή στο σώμα μου και ποια είναι τα οφέλη του Tai Chi στην υγεία

Της ζήτησα να μου πει 3 κορυφαία οφέλη του Tai Chi Chuan για την υγεία. Πριν την απάντησή της, εγώ θα σου πω ότι αυτό που κυρίως κατάλαβα στο σώμα μου ήταν η βελτίωση της στάσης του σώματός μου, η ενδυνάμωση των μυών στα πόδια και τον κορμό μου και κάτι άλλο που δεν περίμενα, η βελτίωση της σχέσης μου με αυτό. Έμαθα να το εκτιμώ και να το θαυμάζω. Κι αυτό δεν ξέρω αν είναι όφελος για τη σωματική μου υγεία, είναι όμως σίγουρα για την ψυχική.

«Αν ήθελα να τα συμπτύξω σε 3 μόνο θα έλεγα είναι τα εξής: Ηρεμία. Καλλιέργεια της εσωτερικής ενέργειας και δύναμης. Μυοσκελετικά οφέλη (βελτίωση στάσης, στήριξης του κορμού και κατα συνέπεια ενδυνάμωση του μυοσκελετικού συστήματος)», επισημαίνει η Λύδια Τυλλιανάκη.

Αναρωτιέμαι μέσα στα χρόνια που διδάσκει Tai Chi Chuan τι είναι αυτό που οι μαθητές της διαπιστώνουν ως μεγαλύτερη αλλαγή στη ζωή τους. Αναρωτιέμαι, βασικά, αν νιώθουμε όλοι τα ίδια για το Tai Chi που μας επέτρεψε να βρούμε μία πολύτιμη σύνδεση με τον εαυτό μας, τον νου και το σώμα μας.

«Αυτό που βλέπω συνήθως είναι τα χρόνια που αφιερώνουν κάποιοι μαθητές στην εκπαίδευση τους. Η πλειοψηφία παραμένει στη σχολή για αρκετά χρόνια. Ελάχιστοι δοκιμάζουν για μικρό χρονικό διάστημα και μετά φεύγουν. Το ότι παραμένουν σημαίνει οτι κάτι τους δίνει. Και θεωρώ ότι αυτό που αναγνωρίζουν πως τους προσφέρει είναι η ηρεμία και η ευεξία στο σώμα και στην ψυχή», σημείωνει.

«Είναι ένας τρόπος να “ξεκουραστούν” απο τη γρήγορη ζωή τους και να νιώσουν μέλη μιας ομάδας ανθρώπων που ασχολείται με την βελτίωση του εαυτού μέσω αυτής της τέχνης. Γιατί πέρα από τα άλλα ψυχοσωματικά οφέλη είναι και η επαφή με άλλους που όλοι κινούνται σε μια αρμονία»– Λύδια Τυλλιανάκη.

«Μέσα σε κάθε ομάδα μπορεί να έρχονται άτομα που έχουν πολύ διαφορετικούς χαρακτήρες και ασχολίες. Παρ’ όλα αυτά βρίσκουν κοινά μεταξύ τους μέσω της άσκησης και το απολαμβάνουν», μού λέει εκείνη κι εγώ κάνω εικόνα τους συμμαθητές μου, παλιούς και νέους, τα τόσα διαφορετικά backgrounds τους, τα τόσα διαφορετικά χαμόγελα. Είναι εντυπωσιακό το πώς όλοι μαζί μπορούμε να κινηθούμε- κάποιες μαγικές φορές- σαν «ένα σώμα» στο μάθημα.

Θα κλείσω με μία τελευταία προσωπική εξομολογήση για όσα μου θύμισε η παραπάνω απάντηση της Λύδιας Τυλλιανάκη: Είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό όταν μπορείς να γίνεις και μία ψυχή με ανθρώπους που σου ήταν παντελώς άγνωστοι, ανθρώπους διαφορετικών ηλικιών και εμπειριών, με την «κόλλα» του Tai Chi. Στην «πρώτη σεζόν» μου στο Tai Chi Chuan με τους συμμαθητές μου καταλήγαμε να κάνουμε τη φόρμα σε καφενεία, πάνω σε τραπέζια σε πάρτι, να γελάμε, να γελάμε, να γελάμε. Κάποιοι ερωτεύτηκαν, ταξίδεψαν μαζί, παντρεύτηκαν, παραμένουν μαζί, άλλοι απέκτησαν δεσμούς άρρηκτους άλλης μορφής. Και για να καταλήξω, εγώ βρήκα τον εαυτό μου στο Tai Chi, βρήκα ευεξία στο Tai Chi, βρήκα ανθρώπους πολύτιμους. Βρήκα πρώτα και κύρια πολλή πολλή ζωτική αγάπη.