Το άγνωστο είδος κακοποίησης που σε βγάζει «τρελή» και εκτός εαυτού
- 17 ΑΠΡ 2025
Έχεις ποτέ πιάσει τον εαυτό σου να φωνάζει, να θυμώνει, να λέει ή να κάνει πράγματα που δεν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου; Κι ύστερα να κάθεσαι μόνη/ος, με τύψεις, ντροπή και ένα μεγάλο «γιατί;» να σε βαραίνει; Αν ναι, τότε ίσως κάποιος/α σε έχει οδηγήσει ως εκεί. Ίσως έχεις πέσει θύμα αντιδραστικής κακοποίησης και ίσως κανείς δεν σου το έχει εξηγήσει ακόμα.
Τι είναι η αντιδραστική κακοποίηση;
Η αντιδραστική κακοποίηση (reactive abuse) είναι όταν ένα θύμα κακοποίησης φτάνει στο σημείο της έκρηξης και αντιδρά με φωνές, προσβολές ή ακόμα και σωματική βία απέναντι στον κακοποιητή του. Όμως αυτό δεν το καθιστά θύτη. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, πρόκειται για έναν μηχανισμό άμυνας και όχι για επιθετικότητα με δόλο.
Η ψυχολογική δυναμική της αντιδραστικής κακοποίησης
Όταν κάποια/ος δέχεται συνεχώς λεκτική ή σωματική κακοποίηση, το ένστικτο της επιβίωσης ενεργοποιείται: «πάλη ή φυγή». Αν η φυγή δεν είναι επιλογή, τότε η «πάλη» γίνεται τρόπος προστασίας. Αυτός ο τρόπος μπορεί να περιλαμβάνει φωνές, θυμό, λεκτικές ή σωματικές αντιδράσεις.
Όμως εδώ βρίσκεται η παγίδα: ο θύτης μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτή την αντίδραση εναντίον του θύματος, παρουσιάζοντας τη σχέση ως «αμοιβαία κακοποιητική».
Γιατί δεν είναι απλά αντίδραση, αλλλα άμυνα
Ο όρος «αντιδραστική κακοποίηση» είναι προβληματικός. Δίνει την εντύπωση ότι το άτομο που αντιδρά γίνεται αυτόματα κακοποιητικό. Όμως, αυτό που συμβαίνει είναι αυτοάμυνα. Ο πραγματικός θύτης παραμένει ο αρχικός επιτιθέμενος, εκείνος που προκάλεσε.
Συχνά, ο θύτης χρησιμοποιεί αυτή την αντίδραση για να ελέγξει, να τρομάξει ή να απομονώσει το θύμα. Ακόμη χειρότερα, μπορεί να καταγράψει τη σκηνή ή να προκαλέσει τη σύγκρουση μπροστά σε άλλους, ώστε να παρουσιαστεί ως «θύμα».
Πώς να αναγωνρίσεις τη συγκεκριμένη κακοποίηση
- Αντισυμβατική συμπεριφορά: Αντιδράς με τρόπους που δεν σου ταιριάζουν. Δεν είσαι έτσι σε καμία άλλη σχέση.
- Πρόκληση: Ο θύτης σε μειώνει, σε βρίζει ή σε ταπεινώνει μέχρι να σε κάνει να εκραγείς.
- Αυτοάμυνα: Δεν ξεκινάς εσύ την επίθεση. Απλώς δεν αντέχεις άλλο.
- Σύγχυση: Δεν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου. Νιώθεις ξένος με τις αντιδράσεις σου.
- Ενοχές: Νιώθεις ντροπή και τύψεις μετά.
- Αυτοαμφισβήτηση: Αρχίζεις να πιστεύεις ότι φταίς εσύ.
- Φόβος: Ο θύτης χρησιμοποιεί τις αντιδράσεις σου για να σε εκβιάζει συναισθηματικά.
Ο ψυχολογικός αντίκτυπος της αντιδραστικής κακοποίησης
Η συναισθηματική φόρτιση που προκαλεί η κακοποίηση μπορεί να αφήσει βαθιές πληγές. Σύγχυση, άγχος, κατάθλιψη, ενοχές, διαταραχές ύπνου και κρίσεις ταυτότητας είναι μερικά μόνο από τα συμπτώματα.
Σε πολλές περιπτώσεις, ο θύτης θα σε πείσει ότι «είσαι και εσύ κακοποιητική/ος», επιβαρύνοντάς σε ακόμα περισσότερο με ενοχή και ντροπή.
Η σύνδεση με το gaslighting
Το gaslighting είναι ένας συχνός μηχανισμός που συνοδεύει την αντιδραστική κακοποίηση:
- Αντιστροφή της αφήγησης: Ο θύτης σε πείθει ότι εσύ τον πληγώνεις.
- Ψέματα: Αρνείται γεγονότα και αρνείται την αλήθεια.
- Δημιουργία αμφιβολίας: Σε αποκαλεί «τρελή/ο» και σε κάνει να αμφισβητείς την πραγματικότητά σου.
- Υποβάθμιση: Αγνοεί ή υποτιμά τις ανησυχίες σου.
Πώς να σπάσεις τον φαύλο κύκλο
- Αναγνώρισε το μοτίβο: Παρατήρησε αν κάποιος/α σε προκαλεί εσκεμμένα.
- Κατανόησε την πρόκληση: Εντόπισε τι σου προκαλεί ένταση ή έκρηξη.
- Αντίδρασε συνειδητά: Προσπάθησε να παραμείνεις ψύχραιμη/ος ή να αποχωρείς όταν μπορείς.
- Ανάπτυξε δεξιότητες αντιμετώπισης: Τεχνικές χαλάρωσης, journaling (μια διαδικασία κατά την οποία καταγράφεις σε ένα σημειωματάριο τις σκέψεις σου) μπορούν να σε βοηθήσουν.
- Αναζήτησε βοήθεια: Μίλα σε ειδικούς ψυχικής υγείας ή άτομα που εμπιστεύεσαι.
Το να αντιδράς σε κακοποίηση δεν σε κάνει θύτη. Σε κάνει άνθρωπο που έχει φτάσει στα όριά του. Η επίγνωση της κατάστασης και η αναζήτηση βοήθειας, είναι τα πρώτα βήματα για να σπάσεις τον φαύλο κύκλο της κακοποίησης και να ανακτήσεις τον έλεγχο της ζωής σου.
Αν νιώθεις παγιδευμένη/ος, θυμήσου: υπάρχουν άνθρωποι που θα σε πιστέψουν και θα σταθούν δίπλα σου. Δεν είσαι μόνη/ος.
