3 μητέρες γυναικών που δολοφονήθηκαν, μετατρέπουν τον πόνο τους σε δύναμη για αγώνα
- 25 ΝΟΕ 2021
Ήταν 17 Δεκεμβρίου του 1999, όταν η 25η Νοεμβρίου καθιερώθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, με σκοπό να αναδείξει ένα μείζον κοινωνικό πρόβλημα με βαθιές ρίζες στο παρελθόν, τραγικές συνέπειες στο παρόν και δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον. Η έμφυλη βία, πηγάζει κατευθείαν από την αντίληψη ότι τα δύο φύλα δεν είναι ίσα μεταξύ τους και στη συντριπτική πλειοψηφία της, πλήττει γυναίκες και νεαρά κορίτσια. Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί μία από τις πιο διαδεδομένες μορφές της που μπορεί να καταλήξει σε έγκλημα μίσους λόγω του φύλου, δηλαδή σε γυναικοκτονία.
Η σημερινή μέρα, λοιπόν, έρχεται να μας υπενθυμίσει πως ύστερα από 22 χρόνια από την καθιέρωσή της 25ης Νοεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, το βασικό πρόβλημα παραμένει άλυτο και βαθιά ριζωμένο στα πατριαρχικά θεμέλια της κοινωνίας, που δεν έχουν, μέχρι στιγμής, γκρεμιστεί συθέμελα. Για τα ελληνικά δεδομένα, οι 12 γυναικοκτονίες που μέτρησε η χώρα μέσα στο 2021 είναι η τρανή απόδειξη. Τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο. Κακιές στιγμές, χαλασμένες φάσεις, θολωμένα μυαλά και προσβεβλημένοι ανδρικοί εγωισμοί ήταν αρκετά για να στερήσουν τη ζωή 12 γυναικών.
Τα νούμερα που προκύπτουν από έρευνες γύρω από την έμφυλη βία και τα παρακλάδια της, δεν είναι μόνο αποθαρρυντικά. Η πραγματική τους έκταση παραμένει θολή, όσο ο κύκλος της σιωπής δεν σπάει και το νομικό πλαίσιο δεν τροποποείται. Ενδεικτικά, 1 στις 3 γυναίκες στην ΕΕ έχει υποστεί σωματική βία, ενώ 1 στις 2 γυναίκες έχει βιώσει ψυχολογική βία. Το 82% των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας είναι γυναίκες. Από αυτές, 2.600 πέφτουν νεκρές ως θύματά της. Μέσα σ’ όλα, η κοινωνική απομόνωση και ο εγκλεισμός που επέβαλε η πανδημία, όχι μόνο ανέδειξαν την καθολικότητα της παθογένειας, αλλά οδήγησαν και σε κατακόρυφη αύξηση των βιαιοπραγιών εις βάρος γυναικών.
Οι 12 γυναικοκτονίες του 2021 ραγίζουν καρδιές. Τσακίζουν κόκκαλα. Υγραίνουν τα μάτια. Σφίγγουν την αόρατη τριχιά γύρω από τον λαιμό. Κόβεται η ανάσα και μετά έρχεται η αγανάκτηση, η θλίψη, η οργή, ο φόβος, η άγνοια για το τι μας επιφυλάσσει το μέλλον. Μπροστά σε αυτήν τη ζοφερή πραγματικότητα, η Τετάρτη 24 Νοεμβρίου του 2021 ήταν μία σπουδαία μέρα για την Ελλάδα και τις γυναίκες. Το 1ο συνέδριο της πρώτης οργανωμένης εκστρατείας κατά της έμφυλης βίας, είναι γεγονός.
To 1o Συνέδριο της πρώτης οργανωμένης εκστρατείας κατά της έμφυλης βίας, σπέρνει ελπίδες
Με τίτλο «Γίνε Άνθρωπος: Η εξάλειψη της βίας είναι καθήκον όλων μας» και με συνδιοργανωτές την Περιφέρεια Αττικής και το CSI Institute, το 1ο Συνέδριο της πρώτης οργανωμένης εκστρατείας κατά της έμφυλης βίας και της βίας γενικότερα, έλαβε χώρα στον Πολυχώρο Αθηναΐς και αφιερώθηκε στη μνήμη της Γαρυφαλλιάς Ψαρράκου, που έχασε τη ζωή της από τα χέρια του συντρόφου της το καλοκαίρι του 2021, στη Φολέγανδρο.
Με συντονιστή τον δημοσιογράφο, Ιορδάνη Χασαπόπουλο, στο συνέδριο παρευρέθηκαν ο Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Γιάννης Πλακιωτάκης, ο Περιφερειάρχης Αττικής, Γιώργος Πατούλης και η Πρόεδρος της Πανελλαδικής Οργάνωσης Γυναικών, Μαρίνα Γιαννίρη που απηύθυναν χαιρετισμούς. Στη συνέχεια, ο Ιδρυτής του Διεθνούς Ινστιτούτου για την Κυβερνοασφάλεια (CSI Institite), Μανώλης Σφακιανάκης και η Διευθύντρια του Διεθνούς Ινστιτούτου για την Κυβερνοασφάλεια (CSI Institute), Υπ. Διδάκτωρ Εγκληματολογίας και Ιδρύτρια του Traumahelp – Trauma Coach, Κέλλυ Ιωαννίδου, πραγματεύτηκαν ζητήματα γύρω από την έμφυλη βία. Η εξάλειψή της, οι μύθοι και οι αλήθειες γύρω από τις γυναικοκτονίες, αλλά και οι τρόποι αντιμετώπισής τους ήταν θεματικές που έπεσαν στο τραπέζι της συζήτησης.
Στιγμιότυπο από την έκθεση «Ματωμένα Πορτραίτα» του καλλιτέχνη Δημήτρη Αστεριού, στο πλαίσιο του 1ου Συνεδρίου της πρώτης οργανωμένης εκστρατείας κατά της βίας στην Ελλάδα.
Τρεις μητέρες ενώνουν τις φωνές τους και μετατρέπουν τον πόνο τους σε δύναμη για αγώνα
Στη συνέχεια, ο λόγος δόθηκε στις Αλεξάνδρα Ψαρράκου, μητέρα της Γαρυφαλλιάς Ψαρράκου, στην Ελένη Κρεμαστιώτη, μητέρα της Ερατούς Μανωλακέλλη και στην Κούλα Τοπαλούδη, μητέρα της Ελένης Τοπαλούδη. Τρεις μητέρες που έχασαν τα κορίτσια τους με διαφορετικούς τρόπους, αλλά για τον ίδιο λόγο. Αυτή η μάστιγα της πατριαρχίας που χαράζει με κόκκινο αίμα τα όνομα των γυναικών που έχουν πέσει θύμα του. Η μάστιγα που στέρησε τη ζωή στις κόρες τους. Τα λόγια τους δε, προκαλούν διττά συναισθήματα. Οργή και εξιλέωση. Θλίψη και χαρά. Απόγνωση κι ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Μία κοινωνία πιο ασφαλή και φιλική για τις γυναίκες, με το ανάλογο νομικό πλαίσιο κι ένα σωστότερα δομημένο εκπαιδευτικό σύστημα.
Στιγμιότυπο από την έκθεση «Ματωμένα Πορτραίτα» του καλλιτέχνη Δημήτρη Αστεριού, στο πλαίσιο του 1ου Συνεδρίου της πρώτης οργανωμένης εκστρατείας κατά της βίας στην Ελλάδα.
Η Αλεξάνδρα Ψαρράκου ήταν η πρώτη που πήρε τον λόγο. Επαναφέροντας μνήμες από το βράδυ της Παρασκευής, 16 Ιουλίου, όταν κι έλαβε το δυσάρεστο τηλεφώνημα από το λιμεναρχείο Φολεγάνδρου, η μητέρα της Γαρυφαλλιάς ανέφερε χαρακτηριστικά: «Έτσι έχασε τη ζωή το παιδί μου. Έτσι της αφαιρέθηκε η ζωή. Πήγε διακοπές και δεν ξαναγύρισε. Γιατί; Ποιος θα μου απαντήσει; Γιατί υπάρχουν τέτοιο κτηνάνθρωποι; Έτσι χάσαμε το παιδί μας. Αφαιρούν τη ζωή του κοριτσιού γιατί απλά τους χάλασε η φάση. Έτσι χάσαμε το παιδί μας. Έτσι ξεκινάει η απώλεια μας. Γιατί αυτό το τηλεφώνημα θα μπορούσε να είχε γίνει και σε εσάς. Και σε εσάς κύριε Υπουργέ. Θα μπορούσε να είναι η κόρη σας.
Πώς δίνεις μια δεύτερη ευκαιρία στον δολοφόνο όταν τα παιδιά μας δεν την έχουν; Καμία ευκαιρία σε αυτούς τους ανθρώπους. Ισόβια μέχρι να πεθάνουν.
Η πολιτεία οφείλει να έχει απέναντι μας ένα πρόσωπο. Και λέγοντας εμάς, εννοώ όλες τις μαμάδες και όλες τις οικογένειες που έχουμε χάσει τα παιδιά μας. Χρειαζόμαστε ψυχολογική υποστήριξη. Νομική υποστήριξη. Όλες εμείς οι οικογένειας ζητάμε κάτι. Τα ισόβια, να είναι ισόβια. Τα ισόβια να είναι ισόβια σε τέτοια ειδεχθή εγκλήματα. Να μην μειώνονται οι ποινές, γιατί τα θύματα μας έχουν καταδικαστεί ισόβια ερήμην τους. Πώς δίνεις, λοιπόν, μια δεύτερη ευκαιρία στον δολοφόνο όταν τα παιδιά μας δεν την έχουν; Καμία ευκαιρία σε αυτούς τους ανθρώπους. Ισόβια μέχρι να πεθάνουν.
Ο δολοφόνος της Γαρυφαλλιάς, της αφαίρεσε τη ζωή με τα χέρια του. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Είναι ο χειρότερος φόνος που μπορεί να υπάρξει. Και μου λέτε τι; Ότι αυτός ο άνθρωπος θα βγει έξω; Και μην μου πείτε ότι αυτός ο άνθρωπος όταν βγει εκεί έξω, δεν θα είναι πάλι ένα όπλο. Μην παίζετε σαν πολιτεία αυτό το άσχημο παιχνίδι με τον πόνο μας. Θέλουμε δικαίωση για τα θύματα μας και μόνο με τα ισόβια μπορεί», ήταν τα πρώτα συγκλονιστικά λόγια της Αλεξάνδρας Ψαρράκου.
Να είμαστε οι τελευταίες μάνες, οι τελευταίες οικογένειες που έχουμε υποστεί αυτήν τη βία. Καμία ανοχή στη βία.
«Υποστηρίζω αυτήν την εκστρατεία με όλη μου τη δύναμη. Όχι μόνο γιατί η Γαρυφαλλιά είναι η αφορμή, αλλά για να μην υπάρξει άλλη. Η κοινωνία χρειάζεται αφύπνιση» , πρόσθεσε στη συνέχεια η Αλεξάνδρα Ψαρράκου, κάνοντας αναφορά στην σπουδαιότητα της πρόληψης, ώστε να σπάσει επιτέλους η αλυσίδα της βίας.
Και θα μου πείτε πού βρίσκω τη δύναμη να κάνω όλο αυτό. Κάποια στιγμή τα παιδιά μου, θα αποκτήσουν παιδιά. Κι όταν τους λέω την ιστορία μου για τη Γαρυφαλλιά μου, σίγουρα θα με ρωτήσουν αν έκανα κάτι για να βοηθήσω άλλη μια γυναίκα. Και θα πω ότι έκανα αυτό που μπορούσα να κάνω. Στάθηκα μπροστά σας, σας μίλησα γι’ αυτό και σας παρακάλεσα να βοηθήσετε στην εξάλειψη της βίας», ήταν τα τελευταία συγκλονίστηκα λόγια της Αλεξάνδρας Ψαρράκου.
Λόγια σπαρακτικά. Λόγια Σπουδαία. Λόγια μίας γυναίκας που αναγκάστηκε να αποχαιρετήσει το παιδί της με τον πιο σκληρό κι απάνθρωπο τρόπο που καλύπτεται με το πέπλο της πατριαρχίας. Μία γυναίκα που μετατρέπει την ψυχική οδύνη σε πηγή δύναμης για όλες εμάς. Λόγια που όσο κι αν προσπαθώ να αφουγκραστώ, ποτέ δεν θα καταφέρω να νιώσω τον βαθύ πόνο που κρύβουν μέσα τους. Πόνος ασύλληπτος. Σεβασμός μεγάλος και υπόκλιση βαθιά, τόσο στη μητέρα της Γαρυφαλλιάς όσο και τις μητέρες των Ερατούς Μανωλακέλλη και Ελένης Τοπαλούδη, που στη συνέχεια πήραν τον λόγο. Μεταξύ άλλων αναφέρθηκαν στην ανάγκη αλλαγής του νόμιμου πλαισίου και στην αυστηροποίηση των ποινών των δολοφόνων.
Το 1ο συνέδριο της εκστρατείας «Γίνε Άνθρωπος», έληξε με το τραγούδι Γαρύφαλλο στην Άμμο του μουσικοσυνθέτη κι ερμηνευτή, Αντώνη Αγγελίδη, το οποίο δημιουργήθηκε στα πλαίσια του συνεδρίου. Κι αυτό είναι μόνο η αρχή.
Η εκστρατεία – όπλο ενάντια σε κάθε μορφή έμφυλης βίας
Η εκστρατεία Γίνε Άνθρωπος είναι η αρχή, αυτού που έπρεπε εδώ και καιρό να έχει συμβεί. Μία ιδιωτική δράση που όχι μόνο εμπλέκει φορείς της πολιτείας, αλλά ενώνει εθελοντές και οικογένειες των θυμάτων για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας και των συνεπειών της. Των εγκλημάτων σε βάρος ανθρώπων που κατά τύχη γεννήθηκαν γυναίκες. Η Ιωάννα Παλιοσπύρου υποστηρίζει, επίσης, την εκστρατεία. Στο πλαίσιο της ενημέρωσης, της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης γύρω από ζητήματα βίας, ένα σύνολο δράσεων υπάρχει διαθέσιμο στην ιστοσελίδα της εκστρατείας. Διαδικτυακά μαθήματα, ενημερωτικά άρθρα, εκδηλώσεις με επιμορφωτικό περιεχόμενο, workshops, σεμινάρια συγκροτούν το πλούσιο ενημερωτικό υλικό της εκστρατείας που τάσσεται υπέρ του αγώνα για την εξάλειψη της έμφυλης βίας.
Γιατί φτάσαμε στο σημείο να έχουμε ανάγκη εκστρατείες, για να γίνουμε, τελικά, άνθρωποι
H δολοφονία της Γαρυφαλλιάς από τα χέρια του συντρόφου της ήταν η αφορμή για τη δημιουργία της εκστρατείας, στην οποία εμπλέκονται δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς. Εξέλιξη ιδιαίτερα σημαντική για την ελληνική κοινωνία. Είναι πλέον ξεκάθαρα πως ο κύκλος των συζητήσεων γύρω από τα δικαιώματα, την αυτοδιάθεση των γυναικών, τη βία που υφίστανται και τις επακόλουθες γυναικοκτονίες, γίνεται όλο και μεγαλύτερος. Πιο δυνατός. Πιο βροντερός. Σίγουρα, λοιπόν, η ύπαρξη μίας τέτοιας εκστρατείας μόνο βήματα προς τα εμπρός μπορεί να κάνει. Ωστόσο, οι βάσεις και τα θεμέλια μίας τέτοιας εκστρατείας χρήζουν ενίσχυσης. Πολιτειακής, συνταγματικής, νομοθετικής και εκπαιδευτικής.
Παρόλο που ο όρος γυναικοκτονία είναι πιο επίκαιρος από ποτέ και ξεσκεπάζει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο εγκλήματα που στηρίζονται στις βαθιά ριζωμένες, κοινωνικές αντιλήψεις για τις γυναίκες, οι οποίες πρέπει να λειτουργούν ως υποχείρια του άνδρα, δεν υπάρχει νομική αναγνώρισή του. Ένα κουβάρι που όσο ξετυλίγεται, γεννά νέα προβλήματα. Εφόσον, λοιπόν, ο όρος δεν συμπεριλαμβάνεται στο νομικό πλαίσιο της Ελλάδας, δεν υπάρχουν και επίσημοι φορείς καταγραφής των γυναικοκτονιών ως τέτοιων εγκλημάτων. Η αποκλειστική και συστηματική καταγραφή και μελέτη των έμφυλων εγκλημάτων, αλλά και η νομική κατοχύρωση του όρου, βρίσκονται στα αιτήματά μας που πρέπει, επιτέλους, να γίνουν πράξη. Η θεσμική και κοινωνική μεταστροφή, η αλλαγή και η αυστηροποίηση του Ποινικού Κώδικα είναι πλέον επιτακτικές ανάγκες και δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς.
Οι κάθε λογής εκστρατείες ενημέρωσης, η ενίσχυση του νομοθετικού πλαισίου, αλλά και οι αλλαγές που ήδη έχουν σημειωθεί σε αυτό μέχρι σήμερα, είναι σίγουρα παράγοντες που εδραιώνουν στην κοινή συνείδηση, τη σπουδαιότητα του να μιλάμε και να καταπολεμάμε την έμφυλη βία, την πατριαρχία, τον σεξισμό, τη σεξουαλική παρενόχληση, τη συναισθηματική βία, τις στερεοτυπικές αντιλήψεις για τον ρόλο της γυναίκας, τις οικονομικές διαφορές μεταξύ φύλων και ούτω καθεξής. Όμως, σε αυτό το σημείο, υπάρχει ένα μεγάλο αλλά.
Αλήθεια, πώς θα έρθει η πραγματική αλλαγή, όταν οι κοινωνίες παραμένουν βαθιά πατριαρχικές; Πώς θα έρθει η πραγματική αλλαγή, όταν παιδιά μεγαλώνουν και γαλουχούνται με βάση το φύλο τους; Πώς θα έρθει η πραγματική αλλαγή, όταν συνεχίζουμε να γελάμε με σεξιστικά αστεία; Πώς θα έρθει η αλλαγή, όταν η σιωπή του περίγυρου είναι πιο βροντερή από τις κραυγές των θυμάτων και «πού να μπλέκεις τώρα;». Πώς θα έρθει η πραγματική αλλαγή, όταν οι γυναικοκτονίες παρουσιάζονται ως εγκλήματα πάθους και αποτέλεσμα ψυχολογικών προβλημάτων των δολοφόνων; Πώς θα έρθει η πραγματική αλλαγή, όταν οι εκκλήσεις των θυμάτων αγνοούνται συστηματικά από δημόσιους φορείς και κοινωνία; Γιατί να υπάρχει, εν τέλει ανάγκη από τέτοια συνέδρια όπως το Γίνε Άνθρωπος για να μάθουμε τι πάει να πει σεβασμός και ισότητα; Ο κατάλογος των ερωτήσεων είναι μακρύς, αλλά η βασική ερώτηση είναι μία.
Τελικά εσύ, πόσο άνθρωπος είσαι;
Πάρε τηλέφωνο στο 15900 για να καταγγείλεις κάθε περιστατικό βίας ενάντια σε γυναίκα.
