Γυναίκες σκηνοθέτιδες στις Κάννες: Ένα ψεύτικο ρεκόρ και η παγίδα της «αλλαγής»

Τώρα τα άσχημα νέα. Αυτό το ρεκόρ είναι μάλλον ψεύτικο. Και αν όχι ψεύτικο, τότε σίγουρα ασήμαντο. Μιλάμε για 5 κινηματογραφίστριες, από τις συνολικά 21 ταινίες του φεστιβάλ. Αριθμός που αντιπροσωπεύει λιγότερο από το ένα τέταρτο όλων των ταινιών που διεκδικούν το κορυφαίο βραβείο των Καννών, τον Χρυσό Φοίνικα.

Γυναίκες σκηνοθέτιδες στις Κάννες – Η πίεση της συμμετοχής

Η περιορισμένη αυτή εκπροσώπηση, ασκεί φυσικά περαιτέρω πίεση στις λίγες γυναίκες σκηνοθέτιδες που επιλέχθηκαν από το φεστιβάλ.

«Επειδή υπάρχουν τόσο λίγες γυναίκες στον ανταγωνισμό, νιώθουμε μεγάλη πίεση. Σαν να πρέπει να γίνουμε σύμβολα»

«Θέτουμε στον εαυτό μας πολλές ερωτήσεις. Αλλά το θέμα είναι ότι δεν θέλω να με χαρακτηρίζουν, μόνο ως γυναίκα σκηνοθέτη», παραδέχεται η Léonor Serraille, σκηνοθέτιδα του Mother and Son.

Τι είδους ταινίες προβάλλουν γυναίκες στις Κάννες;

Επιπλέον, αυτού του είδους η αναγωγική ανάλυση, τείνει να επισκιάζει και το φάσμα των ταινιών, όπως και τα καθολικά θέματα που παρουσιάζουν στο διαγωνισμό οι γυναίκες δημιουργοί.

«Ίσως υπάρχει η επιθυμία ή η ανάγκη να δημιουργήσεις μια συγκεκριμένη ταινία. Αλλά πώς μπορείς να δουλέψεις πρακτικά πάνω σε ό,τι θέλεις; Ποτέ δεν είναι ίσος χώρος παιχνιδιού. Μερικοί άνθρωποι έχουν μεγάλα πλεονεκτήματα για να στήσουν τη ζωή τους κάνοντας τέχνη. Κάποιοι έχουν λιγότερα. Και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που κάνουν τέχνη, με τον δικό τους τρόπο», δηλώνει η σκηνονοθέτιδα Kelly Reichardt (Showing Up), μιλώντας στο Variety.

Η Reichardt μιλά ουσιαστικά για την προσωπική και κοινωνικο-οικονομική άνοδο που απολαμβάνουν ορισμένοι άνθρωποι στη ζωή, αλλά και για τις δομικές προκλήσεις που είναι δύσκολο να ξεπεραστούν.

Μελέτες έχουν δείξει ότι ακόμη και οι γυναίκες που καταφέρνουν να παρουσιάσουν τις ταινίες τους σε μεγάλα φεστιβάλ, αγωνίζονται σκληρά για να λάβουν την οικονομική υποστήριξη που χρειάζονται για τις επόμενες ταινίες τους.

Έτσι χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να βρουν παραγωγούς. Ακόμα και όταν βρίσκουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν τις ταινίες τους βρίσκοντας την κατάλληλη χρηματοδότηση,  τα πρόσωπα στα οποία απευθύνονται, είναι κυρίως άντρες.

Στην περίπτωση των Καννών, οι γυναίκες κινηματογραφίστριες εκπροσωπούνται ευρύτερα, σε άλλα τμήματα του κινηματογραφικού φεστιβάλ, πέραν των λίγων που διεκδικούν τον Χρυσό Φοίνικα. Οι παράλληλες επιλογές της Εβδομάδας Κριτικών των Καννών, του Δεκαπενθήμερου Σκηνοθετών ή τα βραβεία Ένα Κάποιο Βλέμμα, περιλαμβάνουν την Agnieszka Smoczyńska (Silent Twins), τη Charlotte Le Bon (Falcon Lake), τη Mia Hansen-Løve (One Fine Morning) και την Alice Winocour (Paris Memories).

Βέβαια, οι Κάννες αγωνίζονται εδώ και πολύ καιρό να πλησιάσουν την επίτευξη της ισότητας των φύλων στις ταινίες που προβάλλονται στο φεστιβάλ. Το ιστορικό τους, ωστόσο, ωχριά, σε σύγκριση με άλλα μεγάλα φεστιβάλ, όπως το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο και το Sundance.

Γυναίκες σκηνοθέτιδες στις Κάννες – Τι έχει αλλάξει στα αλήθεια;

Αλλά οι Κάννες δεν φαίνεται να θέλουν να ακούσουν την κριτική. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, ο διευθυντής του φεστιβάλ Thierry Frémaux, χαρακτήρισε ανακριβές ότι η παρουσία γυναικών σκηνοθέτιδων είναι ανεπαρκής. Αντίθετα, υποστήριξε ότι από τη στιγμή που η σκηνοθεσία κυριαρχείται ιστορικά από άνδρες, ήταν δύσκολο να αυξηθεί η γυναικεία εκπροσώπηση, πίσω από τις κάμερες.

 

Σημείωσε δε, ότι σύμφωνα με την UNESCO, πριν από μια δεκαετία, μόνο το 7% των σκηνοθετών, ήταν γυναίκες. Αν και τα πράγματα βελτιώνονται, υποστήριξε ότι τα δεδομένα διαφοροποιούνται πολύ, από περιοχή σε περιοχή. Υπογράμμισε ακόμα ότι γυναίκες σκηνοθέτιδες, αντιπροσωπεύουν δύο από τις τρεις γαλλικές ταινίες του διαγωνισμού: Το «Les Amandiers» της Γαλλο-ιταλίδας Helmer Valeria Bruni-Tedeschi και το «Stars at Noon» της Claire Denis. «Αυτό συμβαίνει γιατί η Γαλλία είναι μια χώρα, όπου υπάρχουν πολλές γυναίκες σκηνοθέτες», υπογράμμισε.

Η σημασία του φύλου μπροστά και πίσω από την κάμερα

Το φύλο του ατόμου πίσω από την κάμερα, μπορεί να επηρεάσει επίσης και τι τελικά παρακολουθούμε στην μεγάλη οθόνη. Η γεννημένη στο Κεμπέκ ηθοποιός, Charlotte Le Bon κάνει το σκηνοθετικό της ντεμπούτο με το «Falcon Lake». Η ίδια δηλώνει ότι ένιωσε ότι έπρεπε να μπει πίσω από την κάμερα, καθώς ήταν απογοητευμένη με τον τρόπο που απεικονίζονται οι γυναικείοι χαρακτήρες στις ταινίες. «Βαρέθηκα με τους τόσο κλισέ γυναικείους ρόλους», δηλώνει χαρακτηριστικά η LeBon. Όταν διασκεύασε το «Falcon Lake» από το graphic novel του Bastien Vivès, ένα από τα πράγματα που τροποποίησε ήταν ο χαρακτήρας της έφηβης Chloe:

 «Δεν ήθελα να είναι πολύ flirty και κοριτσίστικη. Ήθελα να μιλάει και να περπατάει λίγο σαν αγοροκόριτσο. Nα φαίνεται πιο επικίνδυνη και μυστηριώδης».

Γυναίκες σκηνοθέτιδες στις Κάννες – The aftermath

Για μερικές γυναίκες σκηνοθέτιδες, ο δρόμος για τις Κάννες δεν είναι στρωμένος με ρόδα. Ούτε καν όταν φτάσουν στην κορυφή. Για παράδειγμα οι ταινίες των Valérie Donzelli και Eva Husson, δέχθηκαν από πολλούς σκληρές κριτικές. Κάτι που μπορεί να οφείλεται στον εκτεταμένο έλεγχο στον οποίο υποβάλλονται οι γυναίκες σκηνοθέτιδες στις Κάννες.

Ακόμη και η Julia Ducournau, η οποία έγραψε ιστορία κερδίζοντας τον πέρυσι, τον Χρυσό Φοίνικα με το «Titane», έπεσε θύμα αντίστοιχων αντιδράσεων. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία των βραβείων Σεζάρ, που μια γαλλική, βραβευμένη με Χρυσό Φοίνικα ταινία, δεν κέρδισε υποψηφιότητα καλύτερης ταινίας.

Η Hansen-Løve, η οποία βρέθηκε στις Κάννες πέρυσι, με το «Bergman Island» και επιστρέφει φέτος στο Directors’ Fortnight, έχει ανάμεικτα συναισθήματα για την πρόοδο που έχει κάνει το φεστιβάλ:

«Είναι σαφές ότι το ιστορικό του φεστιβάλ δεν είναι γεμάτο με γυναίκες σκηνοθέτιδες», λέει. «Θα θέλαμε να δούμε περισσότερα το 2022. Μερικές φορές μοιάζει σαν οι Κάννες να είναι για άνδρες σκηνοθέτες και τα βραβεία του τμήματος Ένα Κάποιο Βλέμμα, για τις γυναίκες».