Γυναίκες στρατιώτες στην πρώτη γραμμή του πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας

32.000 γυναίκες στρατιώτες στην Ουκρανία

Η 37χρονη Rybakova, πέρασε τον Δεκέμβριο στην πρώτη γραμμή της σύγκρουσης της Ουκρανίας με δυνάμεις που υποστηρίζονται από τη Ρωσία και μαζί με άλλες γυναίκες στρατιώτες, θα ακολουθούσε βετεράνους στις ΗΠΑ. Τελικά κλήθηκε πίσω στη βάση της, υπό τον κίνδυνο πιθανής ρωσικής προέλασης.

«Η επιθετικότητα του εχθρού μάς κάνει πιο ενωμένους», είπε μιλώντας στην WSJ, για τη συσσώρευση ρωσικών δυνάμεων στα σύνορα της Ουκρανίας. «Είμαστε όλοι έτοιμοι».

Η Rybakova είναι μία από τις περίπου 32.000 γυναίκες που υπηρετούν στον στρατό της Ουκρανίας. Στα οκτώ χρόνια από τότε που η φιλορωσική εξέγερση στην ανατολική Ουκρανία πυροδότησε μια στρατιωτική σύγκρουση και προκάλεσε μια αναζωογόνηση του εξαθλιωμένου στρατού της χώρας, ο ρόλος των γυναικών έχει αλλάξει ριζικά. Ενώ προηγουμένως υπήρχαν επίσημα όρια στο τι μπορούσαν να κάνουν, οι γυναίκες πλέον υπηρετούν σε διάφορους ρόλους μάχης. Σήμερα αντιπροσωπεύουν περίπου το 15% του συνολικού στρατιωτικού προσωπικού. Αριθμός που σύντομα μπορεί να αυξηθεί.

Τον περασμένο Δεκέμβριο, το Κίεβο εξέδωσε διάταγμα που απαιτούσε από τις αρτιμελείς γυναίκες, εργαζόμενες σε μια σειρά επαγγελμάτων και ηλικίας μεταξύ 18- 60 ετών, να εγγραφούν στο στρατό και να είναι έτοιμες για κινητοποίηση εάν ξεσπάσει πόλεμος.

Γυναίκες στον στρατό όταν όλα είναι πιθανά

Η ευρύτερη πρόσβαση σε ρόλους μάχης για τις γυναίκες, ακολουθεί ένα μοτίβο που παρατηρείται σε πολλά δυτικά έθνη, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, αλλά αντικατοπτρίζει επίσης την επικίνδυνη πραγματικότητα της αντιπαράθεσης της Ουκρανίας με τη Ρωσία.

«Όταν ανοίγεις τη στρατιωτική θητεία στις γυναίκες, είναι σαν να λες ότι οι καιροί είναι πραγματικά απελπιστικοί: Ακόμη και οι γυναίκες πρέπει να πολεμήσουν», δηλώνει η Jenny Mathers, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Aberystwyth, η οποία μελετά το φύλο και τον πόλεμο. «Πρόκειται για μια ψυχολογική και συμβολική αλλαγή».

Στο Ισραήλ, ένα άλλο έθνος που για καιρό ένιωθε ότι απειλείται από γείτονες, οι γυναίκες στρατεύονται μαζί με τους άνδρες. Ο βρετανικός στρατός επέτρεψε τελικά στις γυναίκες να υπηρετήσουν σε όλους τους μάχιμους ρόλους το 2018. Ο στρατός των ΗΠΑ άνοιξε όλες αυτές τις θέσεις σε γυναίκες το 2015. Τώρα, οι γυναίκες στρατιώτες της Ουκρανίας πρόκειται να παίξουν ένα βασικό ρόλο στην άμυνα του έθνους. Είτε στον τακτικό στρατό, είτε στις νέες μονάδες εδαφικής άμυνας που στελεχώνονται από στρατιώτες μερικής απασχόλησης.

Μετά από οκτώ χρόνια συγκρούσεων, δηλώνουν πιο έτοιμες από ποτέ να βοηθήσουν στην αποτροπή μιας ρωσικής προέλασης.

«Στην πρώτη γραμμή, δεν έχει καμία διαφορά αν είσαι άνδρας ή γυναίκα», δηλώνει η Oksana Kuzma, μια στρατιώτης που ανάρρωσε από πνευμονία κοντά στη βάση της στη δυτική Ουκρανία. «Απλώς θα φύγω από το νοσοκομείο, θα περπατήσω στους στρατώνες, θα φορέσω τη στολή μου και θα πάρω το τσαντάκι του μακιγιάζ μου. Στη συνέχεια οδηγούμε ή πετάμε για όπου χρειαζόμαστε».

Γυναίκες στρατιώτες όπως η Kuzma, η οποία είπε ότι πέρασε τέσσερα χρόνια ως η μόνη γυναίκα στη μονάδα της, έπαιξαν ζωτικό ρόλο στη σύγκρουση της Ουκρανίας με τις δυνάμεις που υποστηρίζονται από τη Ρωσία και κατέλαβαν τμήματα της ανατολικής περιοχής Donbas το 2014.

Εθελόντριες γυναίκες στο στρατό

Χιλιάδες κινητοποιήθηκαν σε μια εποχή που ο ουκρανικός στρατός ήταν αδύναμος και χρειαζόταν κάθε δυνατή βοήθεια. Χρησιμοποιήθηκαν ως στρατεύματα επίθεσης, γιατροί μάχης και ελεύθεροι σκοπευτές. Ενίσχυσαν την πολεμική προσπάθεια ως άμαχες εθελόντριες, προμηθεύοντας το μέτωπο κάτω από επικίνδυνες συνθήκες.

«Οι ένοπλες δυνάμεις μας δεν ήταν έτοιμες να υπερασπιστούν τη χώρα μας, έτσι χρειάζονταν εθελοντές», δηλώνει η λοχίας Andriana Susak. Φόρεσε μια μαύρη κουκούλα για να κρύψει το φύλο της κατά τη διάρκεια μιας επιχείρησης για την ανακατάληψη της ουκρανικής πόλης Shchastia το 2014. Οι διοικητές τής είχαν αρνηθεί να πολεμήσει.

Όταν επέστρεψε στο σπίτι της στη δυτική Ουκρανία ένα χρόνο αργότερα, η Susak ήταν μια σκληραγωγημένη βετεράνος. Αλλά σε έγγραφα που εκδόθηκαν από τον ουκρανικό στρατό μετά τη λήξη της θητείας της, αναγραφόταν ως μοδίστρα. Άλλες γυναίκες βετεράνοι καταγράφηκαν ως θυρωροί ή μαγείρισσες επειδή ο στρατός της Ουκρανίας δεν προέβλεπε γυναίκες στην πρώτη γραμμή.

Μετά από μια δοκιμαστική κατάπαυση του πυρός στο Donbas το 2015, μερικές από τις γυναίκες που υπηρέτησαν εκεί, γιορτάστηκαν σε όλη τη χώρα ως «οι ηρωίδες της Ουκρανίας». Η στρατιωτική πιλότος Nadiya Savchenko – η μοναδική γυναίκα απόφοιτος της στρατιωτικής της ακαδημίας το 2005 – εκλέχθηκε στο κοινοβούλιο, ενώ βρισκόταν ακόμη σε ρωσική αιχμαλωσία. Αργότερα αφέθηκε ελεύθερη σε ανταλλαγή κρατουμένων και η πολιτική της καριέρα διαλύθηκε.

«Tο αόρατο τάγμα»

Μόλις το 2017, μετά από τριετή μάχη κινημάτων βετεράνων γυναικών, οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις επέτρεψαν τελικά στις γυναίκες να καταταγούν επίσημα σε 62 θέσεις μάχης. Μέχρι τότε, στρατιώτες όπως η Susak σχημάτισαν αυτό που αποκαλούν «αόρατο τάγμα». Τάγμα ζωτικής σημασίας για την πολεμική προσπάθεια της χώρας, το οποίο, ωστόσο, παραβλέπεται από τη στρατιωτική της ελίτ.

«Πήγαμε για να υπερασπιστούμε τη χώρα μας όπως και οι άντρες», είπε η  28χρονη Kateryna Pryimak, που υπηρέτησε στην πρώτη γραμμή το 2014. «Αλλά οι διακρίσεις είναι έντονες. Εάν μια γυναίκα πάει στον πόλεμο και κάνει στρατιωτική καριέρα, ενώ το παιδί της είναι στο σχολείο, κάποιος ηλίθιος θα πει πάντα στο παιδί, ότι η μητέρα του τον εγκατέλειψε. Ένας γείτονας θα την περιγράψει ως αποτυχημένη μητέρα ή ο σύζυγός της θα γελοιοποιηθεί».

Πολεμώντας για μια θέση στο στρατό

Χάρη στην άσκηση πίεσης από το κίνημα των βετεράνων που συνίδρυσε η Pryimak, οι γυναίκες γίνονται πλέον δεκτές σε στρατιωτικές σχολές όπου εκπαιδεύονται για να γίνουν αξιωματικοί. Πλέον υπάρχουν γυναικολόγοι σε στρατιωτικά νοσοκομεία. Η Pryimak και οι συνεργάτες της έχουν επίσης κάνει μελέτες για την πρόληψη της σεξουαλικής παρενόχλησης στο στρατό και την επίδραση της στρατιωτικής θητείας στην αναπαραγωγική υγεία.

Το 2020, έπεισαν τον στρατό να αρχίσει να παρέχει γυναικεία εσώρουχα για γυναίκες στρατιώτες για να αντικαταστήσει τα τυπικά εσώρουχα για τους άνδρες. Η πρώτη παρτίδα ήταν ροζ.

Οι αλλαγές όμως δεν σταματούν εκεί. Σύμβουλοι για θέματα φύλου έχουν διοριστεί από τον στρατό για να υπηρετήσουν σε περίπου 400 στρατιωτικές βάσεις σε όλη την Ουκρανία. Η Viktoria Arnautova, σύμβουλος για θέματα φύλου των ενόπλων δυνάμεων, δηλώνει ότι η ομάδα της εμπνεύστηκε από τις προοδευτικές πολιτικές σεξουαλικής παρενόχλησης των στρατευμάτων των ΗΠΑ και του Καναδά. Αλλά, πρόσθεσε, «Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα πάντα. Έχουμε ένα διαφορετικό σύστημα και πρέπει να είναι σύμφωνο με τους εθνικούς νόμους».

Η Arnautova δηλώνει ότι έχει αντιμετωπίσει απώθηση από πολλά συντηρητικά μέλη της στρατιωτικής ελίτ. Αφιερώνει μεγάλο μέρος του χρόνου της προσπαθώντας να τα πείσει να ακολουθήσουν τις πολιτικές της. «Λίγοι διοικητές έχουν λάβει εκπαίδευση για το φύλο. Πολλοί εξακολουθούν να ζουν με τα στερεότυπά τους ότι οι γυναίκες δεν έχουν θέση στο στρατό. Αυτό δυσκολεύει τις γυναίκες που προσπαθούν να κάνουν στρατιωτική καριέρα».

Ο πόλεμος ως μέρος της καθημερινότητας

Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στρατιώτες της Ουκρανίας είναι εξίσου πραγματικοί με αυτούς που αντιμετωπίζουν οι άνδρες που βρίσκονται ανάμεσά τους.

«Αν έρθουν, θα φύγουν από εδώ μέσα σε φέρετρα», δηλώνει η Kuzma για τον πόλεμο με την Ρωσία. «Δεν τους φοβόμαστε». Για την Susak ο πόλεμος είναι μέρος της καθημερινότητας. Πολλοί από τους άνδρες με τους οποίους υπηρέτησε το 2014, πέθαναν στη μάχη. Άλλοι πάλεψαν με την ανεργία και την κατάθλιψη. Το 2016, ένας από αυτούς έπεσε από τον 16ο όροφο της πολυκατοικίας του, μετά από μακρά μάχη με τη διαταραχή μετατραυματικού στρες.

Εκείνη και ο σύζυγός της αντί να ανταλλάξουν δώρα επετείου, ξοδεύουν τα χρήματα για να αγοράσουν πυρομαχικά για τον ουκρανικό στρατό. «Τι χρειάζεσαι τα AirPods;» της είπε ο άντρας της φέτος. «Θα σου αγοράσω ένα αλεξίσφαιρο γιλέκο».