Γυναικοκτονία: Τι θα άλλαζε με τη νομική αναγνώρισή της και ο μόνος τρόπος για να μην υπάρχει πια
- 10 ΣΕΠ 2021
Η σορός της 42χρονης Μόνικα Γκιους από τη Ρουμανία ταυτοποιήθηκε. Είχε βρεθεί από τη διαφορά χρώματος στο τσιμέντο της αυλής της οικίας όπου διέμενε με τον ομοεθνή σύντροφό της, το σημείο όπου είχε θαφτεί και τσιμεντωθεί. Η Μόνικα είχε καταγγείλει κακοποίηση και ενδοοικογενειακή βία, ζητώντας βοήθεια από την αστυνομία. Ο σύντροφός της καταζητείται διεθνώς. Άλλη μία γυναικοκτονία.
Τη λέξη γυναικοκτονία δεν την εφηύραμε το 2021 για να διαχωρίσουμε ξαφνικά τα φύλα στον θάνατο. Είναι μια λέξη που πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε στην Αγγλία το 1801 για να περιγράψει τον φόνο μίας γυναίκας. Το 1848 μπήκε στο νομικό λεξικό Wharton. Το 1976 η Diana Russell δημοσίευσε τον όρο στο Crimes Against Women Tribunal. Ο όρος είναι παλιός, όπως ίσως θα χαρακτήριζα και τα μυαλά τα οποία αρνιούνται να τον δεχτούν ως υπαρκτό και, κυρίως, ως όρο χρήσιμο. Ένα χρήσιμο εργαλείο για την ανάδειξη αυτού του φαινομένου και -επιτέλους- την αντιμετώπισή του.
Το 2021 στην Ελλάδα μετράμε ήδη 9 γυναικοκτονίες, που θα γίνουν 10 και επίσημα στον κατάλογο που κρατάμε μόνες μας, όταν ο σύντροφος της Μόνικα Γκιους βρεθεί και συλληφθεί. Από τον Ιανουάριο του 2021 μετράμε θύματα. Μετράμε Καρολάιν και Γαρυφαλλιές και πονάμε βουβά, προσπαθώντας ταυτόχρονα να πείσουμε ανθρώπους που προτιμούν απλά να καθησυχάζονται λέγοντας «αυτά γίνονταν πάντα», ότι τα πράγματα πρέπει επιτέλους να αλλάξουν. Ότι το «έτσι τα βρήκαμε, έτσι θα τα αφήσουμε» πλέον δεν μας καλύπτει.
Η εξάλειψη της έμφυλης βίας περνά μέσα από την ενδυνάμωση των γυναικών
Η έμφυλη βία υπάρχει στη χώρα μας εδώ και πολλά χρόνια. Βαφτίζεται συχνά «έγκλημα πάθους» ή «έγκλημα ζήλειας». Τα θύματά της συχνά επωμίζονται ευθύνες που δεν τους ανήκουν για την «πρόκληση» της αντίδρασης του θύτη. Η έμφυλη βία κανονικοποιείται εδώ και πάρα πολλά χρόνια μέσα στην κουλτούρα μας, στα δημοτικά τραγούδια μας, στις ταινίες με τα χαστούκια, στον καθημερινό λόγο μας παντού. Και μας αφήνει έκθετες να προσπαθούμε να καλύψουμε κάθε μικρή πιθανότητα θυματοποίησης χωρίς ποτέ να είμαστε σίγουρες αν θα τα καταφέρουμε γιατί αυτό είναι όλο ένας παραλογισμός. Δεν είναι ευθύνη μας να προσπαθούμε να αποφύγουμε τη βία, είναι ευθύνη του θύτη να μην την ασκεί.
«Για να σπάσεις τον κύκλο της έμφυλης και της ενδοοικογενειακής βίας δεν αρκεί να παρακινείς τις γυναίκες ή τα τρίτα πρόσωπα να μιλήσουν. Χρειάζεται πρωτίστως να τα έχεις ενημερώσει σχετικά με το ευρύ, αδιαπέραστο, προστατευτικό δίχτυ ασφαλείας που έχει δημιουργηθεί για αυτά από το κράτος», αναφέρει στο LadyLike η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αρμόδια για τη δημογραφική πολιτική και την οικογένεια, Μαρία Συρεγγέλα.
«Ένα δίχτυ, στο οποίο μεταξύ άλλων σήμερα περιλαμβάνονται 43 Συμβουλευτικά Κέντρα σε όλη την Ελλάδα, 19 Ξενώνες Φιλοξενίας για τα θύματα βίας και τα ανήλικα παιδιά τους, καθώς και η τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900, στην οποία μπορεί να απευθύνεται οποιοσδήποτε επιθυμεί να ενημερωθεί ή να καταγγείλει, κάτω από συνθήκες πλήρους ανωνυμίας, τέτοια φαινόμενα. Παράλληλα, σε συνεργασία με τον ΟΑΕΔ, στηρίζουμε τις γυναίκες – θύματα βίας να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας και να αποκτήσουν οικονομική και επαγγελματική ανεξαρτησία», προσθέτει και καταλήγει:
«Η εξάλειψη της έμφυλης και της ενδοοικογενειακής βίας περνά μέσα από την ουσιαστική στήριξη και ενδυνάμωση των γυναικών. Μέσα από τις πράξεις και όχι από τα λόγια», τονίζει η υφυπουργός Μαρία Συρεγγέλα.
pexels
Γιατί πρέπει να θεσμοθετηθεί ο όρος γυναικοκτονία
Οι πράξεις είναι αυτό που έχουμε ανάγκη. Πράξεις όπως η αναγνώριση του όρου γυναικοκτονία επίσημα, που όπως εξηγεί στο LadyLike η δικηγόρος Θεσσαλονίκης, Ανθή Αργυρίου, θα είναι μία ηχηρή απάντηση που χρειάζεται να δοθεί στο φαινόμενο.
Η χρησιμότητα του όρου γυναικοκτονία στην προσπάθεια αντιμετώπισης των ακραίων εκδηλώσεων της έμφυλης βίας είναι μεγάλη και γι’ αυτό εδώ και καιρό έχει γίνει απαίτηση στα στόματα όλων μας η αναγνώρισή του και επίσημα, και νομικά. Δεν είναι όμως αρκετό από μόνο του το να λέμε και επισήμως τις γυναικοκτονίες με το όνομά τους. Θα αλλάξουν πολλά αλλά όχι τα πάντα.
«Αύτη στιγμή παρατηρείται ένα πολύ ανησυχητικό φαινόμενο, αυτό της γυναικοκτονίας. Δεν σημαίνει ότι επειδή παρατηρείται τώρα, εμφανίστηκε τώρα, αλλά ένας συνδυασμός παραγόντων, δηλαδή η πανδημία που οδηγεί στην κλιμάκωσή του και το γεγονός ότι γίνεται έντονος λόγος γι’ αυτό, βοηθούν απλά στην ανάδειξή του. Ακριβώς όμως για να αντιμετωπιστεί αυτό χρειάζεται οπωσδήποτε να θεσμοθετηθεί η γυναικοκτονία ως χωριστό αδίκημα. Νομίζω ότι θα ήταν η απάντηση σε αυτό που συμβαίνει και δεν θα είμαστε οι πρώτοι που θα το κάνουμε, υπάρχουν κι άλλες έννομες τάξεις που έχουν λειτουργήσει με αυτόν τον τρόπο. Θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε ως εργαλείο για την αποκλιμάκωση αυτού που συμβαίνει», επισημαίνει η Ανθή Αργυρίου.
Μία τέτοια κίνηση, όπως εκτιμά η δικηγόρος «Θα έχει αντίκτυπο στην κοινωνία. Θα έχει αντίκτυπο στους επόμενους εν δυνάμει δράστες».
Μάλιστα νομίζω ότι αν γίνει αυτό, με το καλό να πραγματοποιηθεί θα πω εγώ, η θέσπιση του αδικήματος της γυναικοκτονίας θα ήταν αποτελεσματικότερη ως επιβαρυντική μορφή της ανθρωποκτονίας. Υπάρχει η ποινική διάταξη στο νόμο περί ανθρωποκτονίας. Θα μπορούσε να θεσπιστεί μία νέα διάταξη εντελώς αυτοτελής, που θα ονομάζεται γυναικοκτονία για να έχει και συμβολικό χαρακτήρα αυτό και θα είναι μία επιβαρυντική μορφή της ανθρωποκτονίας γιατί ακριβώς θα επισύρει βαρύτερη ποινή και θα είναι πιο αυστηρή ως διάταξη. Νομίζω ότι αυτό θα ήταν πιο αποτελεσματικό εν προκειμένω», εξηγεί.
Ακούω τις φωνές των «δεν είναι γυναικοκτονία, είναι ανθρωποκτονία, γιατί η γυναίκα είναι άνθρωπος» να εγείρονται. Σαν να τις ακούει και η Ανθή Αργυρίου, συμπληρώνει τα εξής. «Νομίζω ότι θα έπρεπε να υπάρχει κάτι τέτοιο κι αυτό όχι γιατί η ζωή μιας γυναίκας αξίζει περισσότερο από τη ζωή κάποιου άλλου πλάσματος, από τη ζωή ενός άνδρα, όπως ακούγεται συχνά στον αντίλογο, αλλά ακριβώς γιατί έτσι θα είναι ακόμα πιο αποτελεσματικό ως εργαλείο απέναντι σε αυτό που συμβαίνει. Θα αντιμετωπίσει πιο δραστικά το φαινόμενο. Χρειάζεται μια ηχηρή απάντηση. Μακάρι να μην υπήρχε ανάγκη και ούτε καν συζήτηση γύρω από το θέμα της θέσπισης της γυναικοκτονίας, αλλά η διάκριση με βάση το φύλο είναι εδώ, και ακόμα και οι ακραίες μορφές της είναι εδώ».
Όπως αναφέρει η Ανθή Αργυρίου η θέσπιση της γυναικοκτονίας ως χωριστό αδίκημα θα μπορούσε
Γυναικοκτονία, ένας όρος που δεν χρειάζεται να σοκάρει κανέναν
Η γυναικοκτονία είναι η δολοφονία μίας γυναίκας ή ενός κοριτσιού εξαιτίας του φύλου του. Ο γενικός ορισμός της γυναικοκτονίας περιλαμβάνει μεταξύ άλλων σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων:
- τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα άσκησης βίας από ερωτικό σύντροφο,
- τον βασανισμό και τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα μισογυνισμού,
- τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών ως «εγκλήματα για λόγους τιμής»,
- τη στοχευμένη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων,
- τη δολοφονία γυναικών λόγω προίκας,
- τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών εξ’ αιτίας του σεξουαλικού προσανατολισμού τους και της ταυτότητας φύλου,
- τη δολοφονία αυτόχθονων γυναικών και κοριτσιών εξαιτίας του φύλου τους,
- βρεφοκτονία και εμβρυοκτονία βασισμένη στην επιλογή φύλου,
- περιπτώσεις γυναικοκτονίας οι οποίες συνδέονται με τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων,
- κατηγορίες μαγείας
- περιπτώσεις γυναικοκτονίας οι οποίες συνδέονται με συμμορίες, το οργανωμένο έγκλημα, εμπόρους ναρκωτικών και την εμπορία γυναικών και κοριτσιών.
«Εκ του αποτελέσματος κρίνουμε τι είναι η γυναικοκτονία. Μακάρι να μην υπήρχε ο όρος και αυτός ο διαχωρισμός, αλλά εμείς τον δημιουργούμε με τον τρόπο που λειτουργούμε. Επίσης όταν μιλάμε για γυναικοκτονία (femicide) μιλάμε για έναν όρο που υπάρχει εδώ και 50 χρόνια, δεν δημιουργήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα και δεν είναι κάτι το οποίο πρέπει να μας σοκάρει», σημειώνει σχετικά με τον όρο που τόσο συζητάμε τελευταία η Ανθή Αργυρίου. «Επί της ουσίας αποτελεί την ακραία μορφή της έμφυλης βίας, της βίας που ασκείται σε βάρος ενός προσώπου εξαιτίας του φύλου του», συμπληρώνει.
Η έμφυλη βία συμβαίνει συχνότερα σε γυναίκες παρά σε άνδρες κάτι που κατά την συνομιλήτριά μου θα έπρεπε να είναι κοινώς αποδεκτό πλέον. «Δεν το λέμε εμείς, είναι συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν διεθνείς και ευρωπαϊκοί οργανισμοί. Ο Π.Ο.Υ. αναφέρει ότι η βία κατά των γυναικών και ιδιαίτερα η βία μεταξύ συντρόφων και η σεξουαλική βία είναι το βασικότερο πρόβλημα της δημόσιας υγείας αυτή τη στιγμή. Με βάση τα στατιστικά που παρουσιάζει 1 στις 3 γυναίκες έχουν υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία από σύντροφο ή σεξουαλική βία εν γένει στη ζωή τους», αναφέρει.
Παραθέτοντας ακόμα περισσότερα στατιστικά στοιχεία, η Ανθή Αργυρίου, αναφέρει τα στατιστικά στοιχεία που είχε αποκαλύψει συγκεκριμένα για τη γυναικοκτονία το UN Women, το τμήμα των Ηνωμένων Εθνών που έχει αφιερωθεί στην ενδυνάμωση των γυναικών και την ισότητα των φύλων το 2017.
«Αναφέρει ότι το 58% των γυναικών, θυμάτων ανθρωποκτονιών έχουν θανατωθεί από τον σύντροφό τους ή μέλος της οικογένειάς τους, μιλάμε λοιπόν για χαρακτηριστικές μορφές γυναικοκτονίας. Το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 137 γυναίκες καθημερινά.
Το φαντάζεστε; 137 γυναίκες καθημερινά θανατώνονται για λόγους οι οποίοι σχετίζονται με το φύλο τους.
Τον Νοέμβριο του 2020 το UN Women αναφέρει ότι πρέπει οπωσήποτε να ληφθούν μέτρα λόγω του αντίκτυπου που φέρει ο κορονοϊός, ώστε να αντιμετωπιστεί η πανδημία των γυναικοκτονιών. Νομίζω ότι είναι πολύ ξεκάθαρο τι είναι γυναικοκτονία», καταλήγει η Ανθή Αργυρίου.
Τη σκότωσε γιατί την αγαπούσε;
Κάθε φορά που μία γυναικοκτονία βλέπει το φως της δημοσιότητας κάπου θα εμφανιστούν και οι τίτλοι που αναφέρονται στην παθολογική ζήλεια, στο πάθος και την παράφορη αγάπη που όπλισε το χέρι του θύματος. Οι χαρακτηρισμοί «έγκλημα πάθους» που αποδίδονται στις γυναικοκτονίες συχνά από τα ΜΜΕ, μπορεί να μας φαίνονται απλά αδικαιολόγητα κλισέ. Επηρεάζουν όμως στην ουσία την μεταχείριση ενός δράστη από τη δικαιοσύνη;
«Οι χαρακτηρισμοί αυτοί είναι πολύ στερεοτυπικοί και αναπαράγονται γιατί αυτά τα χαρακτηριστικά έχει προσδώσει η κοινωνία στα φύλα κι έτσι τα αντιλαμβάνεται. Πιστεύει ότι ένας άνδρας βλάπτει μία γυναίκα ακριβώς γιατί τη ζηλεύει πολύ. Δεν βλέπει το κοινωνικό πρόβλημα πίσω από αυτή τη πράξη, δεν βλέπει ότι δεν είναι μία μεμονωμένη πράξη αλλά ένα φαινόμενο, κάτι που είθιστε να συμβαίνει», εξηγεί η συνομιλήτριά μου.
«Ο τρόπος που παρουσιάζεται ένα τέτοιο περιστατικό διαμορφώνει πρώτα και κύρια την κοινή γνώμη και ενισχύει με τη σειρά του αυτές τις στερεοτυπικές και σεξιστικές αντιλήψεις, οπότε μόνο πρόβλημα μπορεί να είναι να παρουσιάζεται έτσι μια γυναικοκτονία», συμπλήρωνει η Ανθή Αργυρίου.
Είναι κοινή παραδοχή ότι η δικαιοσύνη θα έπρεπε να είναι «τυφλή» και οι μετέχοντες στα διάφορα στάδια της να παραμένουν αμερόληπτοι σε σχέση με εξωτερικούς μη νομικά σχετικούς παράγοντες. Ωστόσο έρευνα των Ryan C. Black, Ryan J. Owens. Justin Wedeking, Patrick C. Wohlfarth, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, «η κοινή γνώμη όντως επηρεάζει τον τρόπο που λειτουργούν οι δικαστές».
Η Ανθή Αργυρίου σημειώνει σχετικά ότι «παρόλο που είναι αναπόσπαστο μέρος της κοινωνίας το δικαστικό σύστημα, και δεν μένει ανεπηρέαστο σε γενικές γραμμές από την κοινή γνώμη, πρωταρχικό του έργο είναι να εφαρμόσει το νόμο». Όπως αναφέρει η δικηγόρος στο θέμα της γυναικοκτονίας, «δεν παρατηρείται να μην έχει φέρει εις πέρας το έργο της η ποινική δικαιοσύνη. Αυτό βέβαια και πάλι δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει ανάγκη να θεσπιστεί ως επιβαρυντική μορφή της ανθρωποκτονίας η γυναικοκτονία».
Διαδήλωση γυναικών για την εξάλειψη της έμφυλης βίας στην Αθήνα. / @2021 Yorgos Karahalis/AP Images
Το παράδειγμα των άλλων χωρών. Από τον νόμο για τη γυναικοκτονία στην εφαρμογή του
Όλες οι χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουν αναγνωρίσει τη σύμβαση για την Εξάλειψη κάθε μορφής διάκρισης κατά τον γυναικών. 14 από αυτές έχουν αναγνωρίσει το πρωτόκολο της σύμβασης που αναγνωρίζει ότι η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την εξάλειψη διακρίσεων κατά των γυναικών είναι το κατάλληλο για να τις επιτηρήσει στο ζήτημα. Αυτές οι 14 χώρες υιοθέτησαν επίσης το σύστημα ανθρώπινων δικαιωμάτων των ΗΠΑ, που περιλαμβάνει το ενδοαμερικανικό σύμφωνο για την πρόληψη, τιμωρία και εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών. Αλλά οι διεθνείς συμβάσεις συχνά δεν μεταφράζονται στην εφαρμογή του πνεύματος του νόμου.
Το ίδιο παρατηρείται και σε άλλες χώρες του κόσμου. Η Ανθή Αργυρίου αναφέρει το παράδειγμα του Μεξικό όπου το 2007 η γυναικοκτονία θεσμοθετήθηκε ως ξεχωριστό αδίκημα.
«Χαρακτηριστικό παράδειγμα θέσπισης ολόκληρου νόμου που αφορά τη γυναικοκτονία έχουμε στο Μεξικό όπου θεσπίστηκε το 2007 ο General Law on Women’s Access to a Life Free of Violence. Αυτός ο νόμος ανάγει τη γυναικοκτονία σε ξεχωριστό από την ανθρωποκτονία έγκλημα. Τη χρονιά που θεσπίστηκε παρατηρούμε μια σοβαρή μείωση των γυναικοκτονιών, αλλά στην πορεία των ετών παρατηρούνται διακυμάνσεις», αναφέρει αρχικά η Ανθή Αργυρίου.
«Λαμβάνοντας υπόψη και αυτό το παράδειγμα το οποίο ήταν φωτεινό τότε που θεσπίστηκε ο νόμος, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι είναι πολύ σημαντική η θέσπιση της γυναικοκτονίας και ως επιβαρυντικής μορφής της ανθρωποκτονίας μάλιστα, δεδομένης της κατάστασης που βιώνουμε σήμερα και εδώ και χρόνια στην ελληνική κοινωνία, δεν αρκεί από μόνη της», αναφέρει στη συνέχεια η Ανθή Αργυρίου.
Οι γυναικοκτονίες σε αριθμούς στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια
Μπορεί να δυσκολεύεσαι να βρεις τα στατιστικά. Η δυσκολία της καταγραφής των γυναικοκτονιών εν μέρει συνδέεται με το γεγονός ότι ο όρος δεν έχει θεσπιστεί ακόμα επίσημα. «Γενικώς η Ελλάδα έχει πολύ σοβαρό ζήτημα με τα στατιστικά δεδομένα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η έμφυλη βία μέσω διαδικτύου, για το οποίο δεν υπάρχουν στατιστικά σε βαθμό που δεν μπορούμε να αποδείξουμε καν ότι αυτό συμβαίνει σήμερα», επισημαίνει η Ανθή Αργυρίου.
«Αντίστοιχα στην περίπτωση της γυναικοκτονίας, το γεγονός ότι ο όρος δεν υπάρχει ως ξεχωριστό αδίκημα αυτή τη στιγμή εννοείται ότι συμβάλλει αλλά είναι και γενικότερο το πρόβλημα», τονίζει.
Unsplash
Σύμφωνα πάντως με τα στατιστικά στοιχεία που προέρχονται από την Ελληνική Αστυνομία το 2020 σημειώσαμε ιστορικό χαμηλό της τελευταίας δεκαετίας στις γυναικοκτονίες με μόλις 4 δολοφονίες γυναικών να χαρακτηρίζονται Γυναικοκτονίες στο πλαίσιο της ενδοοικογενειακής βίας, στις 18 ανθρωποκτονίες με θύμα γυναίκα (22%). Οι διακυμάνσεις στην τελευταία δεκαετία είναι πολλές. Το 2010 οι γυναικοκτονίες στο πλαίσιο της ενδοοικογενειακής βίας ήταν 11 στις 33 συνολικά ανθρωποκτονίες με θύμα γυναίκα, ενώ το 2011 η σχετική αναλογία ήταν 12 στις 31. Το 2012 σημειώθηκαν 6 γυναικοκτονίες σε 40 συνολικά ανθρωποκτονίες με θύμα γυναίκα, ΤΟ 2013 13 στις 52 και το 2014 12 στις 27.
Μονοψήφιο αριθμό αγγίξαμε ξανά το 2017 με 7 γυναικοκτονίες στις 23 ανθρωποκτονίες με θύμα γυναίκα, ενώ το 2018 ο αριθμός αυξήθηκε και πάλι με 13 γυναικοκτονίες στις 29 ανθρωποκτονίες με θύμα γυναίκα. Το 2021 τα πράγματα φαίνονται δυσοίωνα. Είμαστε στον 9ο μήνα του έτους και μετράμε ήδη 10 γυναικοκτονίες.
Η εκπαίδευση είναι η αρχή των πάντων
Το κλειδί είναι η εφαρμογή. «Ακόμα κι αν αναλογιστούμε τον αντικαπνιστικό νόμο στην Ελλάδα, πόσες προσπάθειες χρειάστηκε για να εφαρμοστεί;», αναρωτιέται η Ανθή Αργυρίου και το παράδειγμά της κάνει την κατάσταση πιο κατανοητή. «Δεν είναι αρκετό να πούμε ότι θα προχωρήσουμε σε μία νομοθετική αλλαγή και θα λυθεί το πρόβλημα. Πρέπει να υπάρχει απόλυτη συνεργασία κρατικών φορέων, να υπάρχει ενίσχυση της εκπαίδευσης προς την κατεύθυνση αυτή, να προωθεί δηλαδή την ισότητα των φύλων και σίγουρα να είναι μία προσπάθεια που θα διαπνέεται από μία συλλογική προσπάθεια αλλαγής της νοοτροπίας της ελληνικής κοινωνίας. Το θέμα είναι, δηλαδή, να εφαρμοστεί κι αυτό να γίνει με πολλούς τρόπους. Δεν μιλώ μόνο για την τιμώρηση ή μη αντίστοιχων αδικημάτων αλλά ακόμα και για την εκπαίδευση. Από εκεί ξεκινούν όλα».
Μεγαλώνουμε σε ένα συγκεκριμένο σύστημα, που ακόμα κι αν έχει πάψει προ πολλού να ωθεί την κοινωνία προς τα εμπρός, ακόμα κι αν δεν εξυπηρετεί κανένα από τα δύο φύλα που κρατά εγκλωβισμένα στους ξεπερασμένους κανόνες του, μας εμποτίζει. Η εκπαίδευση δεν μπορεί παρά να είναι το κλειδί. Γιατί ακόμα κι αν θεσπιστεί ένας νόμος, τι θα γίνει; Θα πετάξουμε όλοι από πάνω μας, αυτόματα τα στερεότυπα που έχουν καλλιεργηθεί μέσα μας σε κάθε μας βήμα;
«Το πρόβλημα ξεκινά από εκεί. Και δεν είναι καθόλου αθώα τα έμφυλα στερεότυπα γιατί το ένα οδηγεί στο άλλο. Ξεκινάμε από τη διάκριση με βάση το φύλο και οδηγούμαστε στην έμφυλη βία και ύστερα από εκεί ανοίγεται ο δρόμος να οδηγηθεί κάποιος στον βιασμό, στη γυναικοκτονία, που είναι οι ακραίες μορφές της έμφυλης βίας».
