Παιδική κακοποίηση: Τα θύματα “φωνάζουν” χωρίς να μιλούν

Ποια είναι η επικρατούσα στη χώρα μας κατάσταση. Ποιες μορφές κακοποίησης υφίστανται τα παιδιά στην Ελλάδα της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης;

Η κακοποίηση παιδιών υπάρχει στη χώρα μας και δυστυχώς λόγω της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης αυξάνεται. Τα παιδιά που επηρεάζονται περισσότερο είναι τα παιδιά έως 4 ετών που ανήκουν σε χαμηλό κοινωνικό-οικονομικό- μορφωτικό επίπεδο. Στην Ελλάδα, όπως και σε όλο τον κόσμο, παρατηρούμε 4 μορφές κακοποίησης : τη σωματική, τη σεξουαλική, τη συναισθηματική κακοποίηση και την παραμέληση.

Πόσα περιστατικά φτάνουν τελικά στους ειδικούς και πώς αντιμετωπίζονται;

9 στις 10 σοβαρές περιπτώσεις κακοποίησης παραμένουν χωρίς διάγνωση, προστασία και αντιμετώπιση. Για να αντιμετωπιστούν σωστά είναι απαραίτητη η σωστή εκπαίδευση γονιών, δασκάλων, παιδαγωγών, ιατρών, συμβούλων ψυχικής υγείας στην αναγνώριση συμπτωμάτων και θεραπεία αυτών. Επιπλέον η ενεργοποίηση του κρατικού μηχανισμού για την πρόληψη και την παρέμβαση και η ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού είναι αναγκαία για την αντιμετώπιση.

Είναι ορθό να μιλάμε για το προφίλ του δράστη ή είναι λάθος να πιστεύουμε κάτι τέτοιο;

Υπάρχει ένα προφίλ δράστη-θύτη, όπως σε κάθε κανόνα όμως υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Μια τυπική εικόνα δράστη είναι: γονέας ή φροντιστής, χαμηλού εισοδήματος και χαμηλής μόρφωσης, που πάσχει από κάποια ψυχοπαθολογία. Η χρήση ουσιών και η δική του κακοποίηση σε παιδική ηλικία είναι και αυτή πιθανή και συνηθισμένη.

Ποια είναι τα «σημάδια» που πρέπει να μας προβληματίσουν; Πότε ένα παιδί «φωνάζει» χωρίς να μιλά;

Όσον αφορά την κακοποίηση τα παιδιά συχνά «φωνάζουν» χωρίς να μιλούν. Τα σημάδια που ψάχνουμε είναι τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά και συμπεριφορικά. Σωματικά σημάδια είναι οι μελανιές στα μωρά που δεν κινούνται, είναι οι μώλωπες και οι κακώσεις σε σημεία που δε δικαιολογούν χτύπημα από πέσιμο. Συμπεριφορικά είναι οι αδικαιολόγητες μεταβολές στο συναίσθημα, οι φοβίες, το άγχος, ο θυμός, η θλίψη και η άρνηση στην ενήλικη φροντίδα στα παιδιά. Η υπνηλία, η μη-ενεργητικότητα, το ακατάπαυστο κλάμα και η νευρικότητα είναι η εικόνα που βλέπουμε στα κακοποιημένα βρέφη.

Ποια είναι η συμπεριφορά ενός παιδιού που είναι θύμα οικογενειακής βίας απέναντι στους συμμαθητές, στους δασκάλους του αλλά και στον ίδιο του τον εαυτό;

Το παιδί που έχει πέσει θύμα κακοποίησης είναι συχνά πιο αποτραβηγμένο, έχει δυσκολία να εμπιστευτεί και να δημιουργήσει υγιείς σχέσεις. Εκφράζει έντονες μεταβολές στα συναισθήματα του, μπορεί να αναπτύξει φοβίες, να διαγνωστεί με κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές. Αναπτυξιακά, κοινωνικό-συναισθηματικά και μαθησιακά αντιμετωπίζει σχεδόν πάντα δυσκολίες. Όλα αυτά επηρεάζονται από την ηλικία που υπέστη τη βία, τη συχνότητα και τη σοβαρότητα αυτής.

Η υποψία αρκεί για να κινητοποιηθείς;

Ναι.

Πώς πρέπει να δράσεις αν πέσει στην αντίληψή σου ένα περιστατικό παιδικής κακοποίησης;

Εξαρτάται από την περίπτωση. Όσο αφορά της καταγγελίες που λαμβάνει η Γραμμή 115 25 του Μαζί για το Παιδί,  γίνεται μια λεπτομερής διερεύνηση οποιασδήποτε πιθανής υποψίας ή και αναφοράς περιστατικού κακοποίησης και ανάλογα κατευθύνεται ο καλούντας ή κινητοποιεί τη δομή της Γραμμής, ώστε να γίνει καταγγελία, η οποία μπορεί να είναι είτε επώνυμη, είτε ανώνυμη.

Για παράδειγμα, αν καλέσει κάποιος γείτονας και αναφέρει ότι εκείνη τη στιγμή υπάρχει κακοποίηση ανηλίκου, προτείνουμε να καλέσει την άμεσο δράση. Αν το περιστατικό που αναφέρει συμβαίνει κατά επανάληψη, τότε μπορούμε να αναλάβουμε εμείς την καταγγελία και να μεσολαβήσουμε με την εισαγγελία ανηλίκων. Αν είναι πρώτου βαθμού συγγένειας τους παροτρύνουμε να πάνε οι ίδιοι στον εισαγγελέα ανηλίκων. Αν ένας γονιός καλέσει και αναφέρει ότι ο σύζυγος ή η σύζυγος κακοποιεί σεξουαλικά ή σωματικά το παιδί, παροτρύνουμε να απευθυνθεί στην άμεσο δράση, ή στο Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού.

Αν είναι εκπαιδευτικός, έχει την υποχρέωση να το αναφέρει στον Διευθυντή του σχολείου και εκείνος με τη σειρά του να το αναφέρει άμεσα. Τον καλύπτει το άρθρο 23 του νόμου 3500/2006.

Υπάρχουν νομικοί κανόνες που ορίζουν την υποχρέωση αναφοράς και ρυθμίζουν την επαγγελματική εχεμύθεια για κάθε επαγγελματία που ασχολείται με το παιδί. Πχ παιδίατρος, εκπαιδευτικός, παιδοψυχίατρος, όπως και κατευθυντήριες οδηγίες και εργαλεία ανίχνευσης πιθανών περιστατικών κακοποίησης από τη θέση / ρόλο του καθενός.

Σε κάθε περίπτωση κάθε περιστατικό αντιμετωπίζεται ως ξεχωριστό και λαμβάνονται υπόψη οι εκάστοτε συνθήκες / παράμετροι.

Υποψιάζεσαι ότι το παιδί σου είναι θύμα κακοποίησης; Πώς πρέπει να χειριστείς την κατάσταση;

Τα μικρά παιδιά είτε επειδή δεν έχουν αναπτύξει το λόγο, είτε επειδή δεν αντιλαμβάνονται την παρεμβατικότητα της πράξης, είτε επειδή νιώθουν τύψεις, είτε επειδή τους έχει ζητηθεί να το κρατήσουν «μυστικό» δε μιλούν για την κακοποίηση που έχουν υποστεί. Για το λόγο αυτό, ένας γονέας που υποψιάζεται ότι το παιδί του έχει πέσει θύμα κακοποίησης πρέπει να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες για να χειριστεί την κατάσταση μιλώντας σε ιατρούς, ειδικούς ψυχικής υγείας και σε υπεύθυνους του κρατικού μηχανισμού.

Μπορούμε να μιλάμε για ίαση των παιδιών που βιώνουν τον τρόμο της κακοποίησης;

Η ίαση εξαρτάται από την ηλικία που υπέστη το παιδί το τραύμα, τη σοβαρότητα και τη διάρκεια αυτού. Εξαρτάται επίσης από το πλαίσιο, το υποστηρικτικό περιβάλλον του παιδιού και το σύστημα φροντίδας, στήριξης και θεραπείας που τον πλαισίωσε στη συνέχεια.

Υπάρχουν παραδείγματα κλήσεων καταγγελίας στη γραμμή 11525 της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί» που τάραξαν βαθιά ακόμα και τους ειδικούς;

Κάποιο συγκεκριμένο παράδειγμα δε μπορούμε να αναφέρουμε, αλλά μπορούμε να πούμε ότι οι κλήσεις που αφορούν κακοποίηση, σίγουρα είναι από τις πιο δύσκολες που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε και να διερευνήσουμε, μιας και ανακινούνται δύσκολα συναισθήματα, τα οποία πολλές φορές επηρεάζουν και τον ειδικό.

Είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να τονίσουμε πως λειτουργούμε στη περίπτωση που κάποιος επιθυμεί να προβεί σε καταγγελία. Αρχικά καταγράφουμε τις πληροφορίες για να δούμε τι είδους κακοποίηση υπάρχει. Στη συνέχεια συγκεντρώνουμε όσες περισσότερες πληροφορίες μπορούμε για τον θύτη και το θύμα. Τέλος, αποστέλλουμε στον αρμόδιο εισαγγελέα ανηλίκων την καταγγελία και εκείνος με τη σειρά του θα φροντίσει, ώστε κλιμάκιο ειδικών να αναλάβει τη διερεύνηση του περιστατικού.

Πείτε μας λίγα λόγια για τη γραμμή «Μαζί για το Παιδί».

Η συμβουλευτική γραμμή 11525 είναι μια τηλεφωνική γραμμή πανελλαδικής εμβέλειας, η οποία λειτουργεί καθημερινά από Δευτέρα – Παρασκευή από τις 09:00 το πρωί μέχρι τις 21:00 το βράδυ. Απευθύνεται σε γονείς, εκπαιδευτικούς, παιδιά και εφήβους.

Παρέχει ψυχολογική υποστήριξη μέσω τηλεφώνου ή δια ζώσης σε παιδιά, γονείς και εφήβους από συμβούλους ψυχικής υγείας, ψυχοθεραπευτές και ψυχολόγους.

-Πραγματοποιούνται ομάδες γονέων παιδιών προσχολικής, σχολικής και εφηβικής ηλικίας.

-Ψυχο – εκπαιδευτικά σεμινάρια και ομιλίες σε γονείς, εκπαιδευτικούς και εφήβους.

-Λήψη ανώνυμων και επώνυμων καταγγελιών για περιστατικά κακοποίησης ανηλίκων.

-Παραπομπές και ενημέρωση για υπηρεσίες που προσφέρουν άλλοι φορείς για το παιδί και την οικογένεια σε πανελλαδικό επίπεδο.

-Πληροφορίες για τις υπηρεσίες της Ένωσης και των μελών της.

Τα πιο συνηθισμένα θέματα που καλούμαστε να δώσουμε απαντήσεις αφορούν θέματα συμπεριφοράς (θυμός, επιθετικότητα, κοινωνικότητα, άγχος, ζήλια), θέματα οριοθέτησης (όρια, κανόνες), θέματα οικογένειας (σχέσεις γονιών – παιδιών, διαχείριση διαζυγίου), θέματα που αφορούν το σχολείο (σχολικές δυσκολίες, σχολικός εκφοβισμός, προβλήματα με το διάβασμα), θέματα που αφορούν την εφηβεία (σεξουαλικότητα, σχέσεις των δύο φύλων, αυτοεκτίμηση), αναπτυξιακά θέματα (προβλήματα ύπνου, εκπαίδευση τουαλέτας).

Μετά και την απόπειρα αυτοκτονίας του 15χρονου στο σχολείο της Αργυρούπολης έχουν αυξηθεί οι καταγγελίες; Το 2018 η κοινωνία μιλούν πιο εύκολα;

Οι καταγγελίες γενικά παρουσιάζουν αυξητική πορεία. Δε μπορούμε να το συνδέσουμε με το δυσάρεστο και τραγικό περιστατικό που έλαβε χώρα στο σχολείο της Αργυρούπολης, αλλά γενικά ο κόσμος πλέον είναι πιο ευαισθητοποιημένος σε θέματα που αφορούν τη κακοποίηση ανηλίκων. Πιο εύκολα θα καλέσουν στη γραμμή για να καταγγείλουν ένα περιστατικό κακοποίησης από ό,τι παλαιότερα και αυτό σίγουρα είναι ένα θετικό δείγμα.

Η Ένωση «Μαζί για το Παιδί» διοργάνωσε ημερίδα με θέμα «Παιδική Κακοποίηση: Ένα αυξανόμενο φαινόμενο της εποχής μας» το Σάββατο 1 Δεκεμβρίου στο Συνεδριακό Κέντρο της Εθνικής Ασφαλιστικής (Λεωφ. Συγγρού 103), 9.00 έως 15.00 με ελεύθερη είσοδο.