«Πότε θα κάνεις ένα παιδί»: Μήπως η ζωή μετά τα 30 είναι τοξικά συνυφασμένη με τη μητρότητα;

H Miley Cyrus είναι ικανοποιημένη με τη ζωή της αυτή τη στιγμή. Αλλά, σίγουρα δεν είναι η μόνη millennial γυναίκα που μετά τα 30, αρχίζει σοβαρά να σκέφτεται αν θέλει να γίνει μάνα. Ξέρω πολλές νέες γυναίκες που είτε δεν ξέρουν ή δεν θέλουν να αποκτήσουν παιδιά. Δεν θεωρούν τη μητρότητα απαραίτητη προϋπόθεση της ενήλικης ζωής.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Miley Cyrus μιλά για τη μητρότητα. Φαίνεται ότι την απασχολεί αυτό το ζήτημα. Το 2019 μιλώντας στο Elle είπε «αν δεν θέλεις παιδιά, οι άνθρωποι σε λυπούνται, σαν να είσαι μια ψυχρή, άκαρδη bitch που δεν είναι ικανή να αγαπήσει. Γιατί έχουμε εκπαιδευτεί ότι αγάπη σημαίνει να βάζεις τον εαυτό σου σε δεύτερη μοίρα και αυτούς που αγαπάς πρώτα». Κι αυτό το κρατάμε.

Η μητρότητα στοιχίζει

Τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, έδειξαν μεταξύ άλλων ότι οι γεννήσεις στη χώρα μας το 2022, κατέγραψαν μείωση 10,3%. Δεν είναι κάτι καινούργιο αυτό.  Από τη δεκαετία του ’90 κιόλας σε ολόκληρη την Ευρώπη υπήρξε μια σημαντική πτώση στα ποσοστά γονιμότητας. 

Το 2016 ο δείκτης γονιμότητας στη χώρα μας ήταν 1,38, ένας από τους χαμηλότερους στον κόσμο και σύμφωνα με έρευνα του διαΝΕΟσις σχεδόν 1 στις 4 γεννήσεις στη χώρα μας πραγματοποιείται από γυναίκες 35-39 ετών. Στην Ελλάδα εμφανίζεται ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά πρώτων γεννήσεων από μητέρες ηλικίας άνω των 40 στην Ευρώπη (5,3%). Δεν το λες και παράλογο, οι μισοί Έλληνες νέοι, που έχουν πλήρη απασχόληση, ζουν με τους γονείς τους.

Μήπως -ως κοινωνία- θεωρούμε πολλά πράγματα δεδομένα για τις γυναίκες;

Στην Αμερική,  οι millennial γυναίκες δεν αντιμετωπίζουν τη μητρότητα ως κάτι απαραίτητο για την ολοκλήρωσή της ευτυχίας τους. Περίπου το 44% άτεκνων ατόμων ηλικίας 18 έως 49 ετών λέει ότι δεν είναι πολύ πιθανό ή καθόλου πιθανό να αποκτήσουν παιδιά κάποια μέρα.  Περίπου 2 στους 10 (19%) λένε ότι οφείλεται σε ιατρικούς λόγους, το 17% λέει ότι οφείλεται σε οικονομικούς λόγους και το 15% λέει ότι οφείλεται στο ότι δεν έχει σύντροφο.

Σε αυτή την έρευνα, περίπου 1 στους 10 λέει ότι η ηλικία του ή η ηλικία του συντρόφου του (10%) ή η κατάσταση του κόσμου (9%) είναι ένας λόγος που δεν σχεδιάζει να κάνει παιδιά. Ένα επιπλέον 5% αναφέρει περιβαλλοντικούς λόγους, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής, και το 2% λέει ότι ο σύντροφός του δεν θέλει παιδιά. Περίπου το 25% των γονέων κάτω των 40 ετών που δεν πρόκειται να κάνουν περισσότερα παιδιά στο μέλλον, επικαλούνται οικονομικούς λόγους (26%).

Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, για να μεγαλώσει σήμερα κάποιος ένα παιδί στην Ελλάδα, χρειάζεται περίπου 13.000 ευρώ τον χρόνο. Άρα, με απλά μαθηματικά, η ανατροφή ενός παιδιού μέχρι την ενηλικίωσή του κοστίζει περίπου 233.000 ευρώ (και φυσικά συνεχίζει κατά τη διάρκεια των σπουδών του ενήλικου πλέον τέκνου). Να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα, οι τιμές του βρεφικού γάλακτος είναι ακόμα και 3 φορές υψηλότερες σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως διαπίστωσε η Επιτροπή Ανταγωνισμού.

Οι Ελλήνιδες μετά τα 30 και η μητρότητα

Ρώτησα σε ένα άτυπο brainstorming τις millennial συναδέλφους στο γραφείο, σύγχρονες γυναίκες μετά τα 30, οικονομικά ανεξάρτητες (όχι άκοπα), με σπουδές και πτυχία, πολυταξιδεμένες, σε γάμο, dink οικογένεια, σχέση, συγκατοίκηση ή και single αν νιώθουν πίεση στο άκουσμα της λέξης «μητρότητα» κι αν αγχώνονται από τις ερωτήσεις (αχρείαστες, αγενείς, παρεμβατικές, «αθώες») των άλλων για το δικό τους μέλλον. Να συμφωνήσουμε όλες ότι είναι καταπιεστικό να πρέπει να απολογείσαι επειδή δεν θέλεις να κάνεις παιδιά; Η μητρότητα δεν είναι πατρόν για να κόψουμε «κουστουμάκι» να φορεθεί στις γυναίκες άνω των 30.

«Ναι, αλλά μετά μπορεί και να το μετανιώσεις»: Η Τζώρτζια Παρασκευούδη και η μητρότητα

«Κάθε φορά οι περισσότερες συζητήσεις καταλήγουν έτσι. Συνειδητοποιημένα στα 34 μου χρόνια έχω αποφασίσει πώς δεν θέλω να αποκτήσω παιδιά. Ας το μετανιώσω. Θα είναι δική μου επιλογή και όχι μια επιλογή που εξυπηρετεί τα “θέλω” της κοινωνίας και κυρίως αυτό που θέλει να ακούσει ο απέναντί μου. Θα είναι δική μου επιλογή, γιατί εγώ ορίζω το σώμα μου.

Αν με ρωτάς τι θα ήθελα να αλλάξει, θα ήταν αυτό. Να σεβαστεί επιτέλους ο περίγυρος την απόφαση κάθε γυναίκας που σχετίζεται με τη μη απόκτηση παιδιών. Να μην σε ζαλίζουν όπου σταθείς και όπου βρεθείς με την κατάψυξη ωαρίων. Να μην σου κάνουν στερεοτυπικές ερωτήσεις για το πώς θα αντιμετωπίσεις τη μοναξιά. Είναι απλό και ταυτόχρονα τόσο κουραστικό να προσπαθείς να εξηγείς την προσωπική σου απόφαση που στο τέλος αναρωτιέμαι μέσα μου: “Mήπως έχω καταντήσει γραφική;”».

H ελλειψη επιθυμίας της Λίας Παπαϊωάννου για τη μητρότητα 

«Στα 38 μου χρόνια ξέρω ότι δεν θέλω να αποκτήσω παιδί. Ήταν κάτι που έλεγα από τα 10 μου και μέχρι σήμερα δεν έχω αλλάξει γνώμη. Λατρεύω τα παιδιά, είμαι η νονά/ θεία/ οικογενειακή φίλη που θα παίξει μαζί τους και δεν θα βαρεθεί στη 1 ώρα συνύπαρξης, αλλά δεν θέλω δικά μου παιδιά.

Δεν θυμάμαι να αμφιταλαντεύτηκα ποτέ, να είχα σκέψεις για το πώς θα ήμουν ως μαμά, να είχα την επιθυμία να γίνω μητέρα. Να νιώθω αυτό που λένε για “βιολογικό ρολόι”. Είχα σκεφτεί, όμως, ότι αν ήταν κάτι που ήθελε πραγματικά πολύ ο σύντροφός μου, θα χρειαζόταν να μπω στη διαδικασία να το σκεφτώ κι εγώ. Από αγάπη δηλαδή. Δεν χρειάστηκε τελικά.

Η ερώτηση με ενοχλούσε παλιότερα γιατί συνήθως συνοδευόταν από το “είσαι μικρή ακόμα, έχεις καιρό να αλλάξεις γνώμη”, πράγμα που ένιωθα να “ακυρώνει” τη δική μου βούληση για ένα ζήτημα που αφορά την προσωπική μου ζωή. Οι πιο δικοί μου άνθρωποι, οι φίλες και η οικογένειά μου ξέρουν και σέβονται την απόφασή μου πια.

Ωστόσο, η ερώτηση συνεχίζει να έρχεται. Τελευταία έπρεπε να ακούσω το λογύδριο ενός άτεκνου οδηγού ταξί, σχετικά με το γιατί είναι λάθος η απόφασή μου. Το έχω συνηθίσει όμως, δυστυχώς, και δεν με ενοχλεί πια, παρόλο που πίστευα ότι η απάντηση “Δεν θέλω, ποτέ δεν ήθελα” θα ήταν αρκετή για να κόβεται η όποια περαιτέρω συζήτηση.

Με το ενδεχόμενο να μείνω έγκυος, πες ότι συμβαίνει με κάποιον τρόπο, αισθάνομαι στενάχωρα, γιατί σημαίνει ότι θα πρέπει να μπω σε μία διαδικασία να στηρίξω την απόφασή μου να μη γίνω μητέρα με ιατρικές πράξεις. Το ενδεχόμενο να αποκτήσω παιδί, όσο ζω σε μία κοινωνία όπου η αυτοδιάθεση του σώματός μου γίνεται σεβαστή, το αποκλείω.

Αλλά μπροστά και σε αυτό το ενδεχόμενο ακόμα, δεν αισθάνομαι άσχημα. Δεν είναι ότι θέλω να αποφύγω κάποια ευθύνη, όσο κι αν το προφασιζόμουν αυτό παλιότερα για να στηρίξω την έλλειψη επιθυμίας μου. Είναι απλά έλλειψη επιθυμιας. Είμαι σίγουρη ότι θα ήμουν καλή μητέρα, ότι θα προσαρμοζόμουν αποτελεσματικά στη νέα μου ζωή, απλά είναι μία εμπειρία που δεν θέλω να αποκτήσω».

«Είσαι 39, κατάψυξη ωαρίων χθες»: Η Χριστίνα Φαραζή νιώθει την καταπίεση της μητρότητας

«Η ερώτηση δεν μου προκαλούσε ποτέ άγχος, μόνο ενόχληση και και όταν ήμουν σε μακροχρόνια σχέση και τώρα, που είμαι single και με χωρίζουν 3 μήνες από τα 40, οπότε όπως καταλαβαίνεις την ακούω ολοένα και πιο συχνά από γνωστούς, ακόμα και από τον γυναικολόγο μου μαζί με την ατάκα “είσαι 39, κατάψυξη ωαρίων χθες”. Τη θεωρώ αδιάκριτη, αγενή, προσβλητική ή για να το πω πιο σωστά, παραβιαστική, ακόμα και κακοποιητική. 

Δεν μπορώ να πω με σιγουριά ότι έχω κατασταλάξει στο αν θέλω να αποκτήσω παιδί ή όχι. Τείνω προς το όχι. Βέβαια, η αλήθεια είναι ότι μέχρι σήμερα σε καμία από τις σχέσεις που ήμουν δεν είχα νιώσει την ασφάλεια για να μου γεννηθεί η επιθυμία να βιώσω τη μητρότητα. Αν αυτό συμβεί και είμαι σε μία ηλικία που δεν γίνεται να έρθει με βιολογικό τρόπο, ο δρόμος της υιοθεσίας είναι πάντα ανοιχτός».

«Εσύ δεν θέλεις να κάνεις παιδιά;»: Η Πηνελόπη Μποσταντζόγλου εξηγεί γιατί είναι αδιάκριτη κάθε ερώτηση για τη μητρότητα

«Μια ερώτηση που από πολλούς, (ευτυχώς όχι όλους) έρχεται by default πακέτο με το γυναικείο φύλο. Ξέρω θα σε σοκάρω, αλλά δεν θέλουν όλες οι γυναίκες να κάνουν παιδιά. Και μπορώ να σε διαβεβαιώσω, ότι είναι απόλυτα ευτυχισμένες και ολοκληρωμένες και χωρίς το θαύμα της φύσης, που λέγεται μητρότητα. Για να στο πω πιο απλά, μόνο και μόνο επειδή έχω μήτρα, δεν νιώθω υποχρεωμένη ότι θα πρέπει να την αξιοποιήσω τον “βιολογικό σχεδιασμό της”.

Και δεν είμαι μόνο εγώ που δεν θέλω να κάνω παιδιά και βρίσκω αδιάκριτη (sic) μια τέτοια ερώτηση. Είναι και οι γυναίκες εκείνες που θέλουν, αλλά δεν μπορούν. Οι γυναίκες εκείνες που προσπαθούν και για λόγους που αγνοείς, δεν τα καταφέρνουν. Την επόμενη φορά λοιπόν που θέλεις να δείξεις το “απλό κι αθώο” ενδιαφέρον σου, για τις αναπαραγωγικές δυνατότητες και ανησυχίες μιας γυναίκας, πάτα φρένο. Πίστεψε με, δεν χρειάζεται πραγματικά καμία γυναίκα, ακόμα μια αποψάρα για το σώμα της. Ίσως θα ήταν καλύτερο να ρωτήσεις κάτι πιο ανθρώπινο όπως “τι είναι αυτό που σε κάνει πραγματικά χαρούμενη στη ζωή σου;”».

Η Μάρω Παρασκευούδη δεν έχει υπομονή για τα κοινωνικά στερεότυπα γύρω από τη μητρότητα 

«Ούτε ένα μήνα πριν γίνω 40, μου φαίνεται κάπως ακραία παράλογο να κάνω ακόμα συζητήσεις περί παιδιού. Δεν ήταν κάποια συνειδητή επιλογή, ένας όρκος που πήρα κάποτε και δεν μπορώ να πάρω πίσω. Θα έλεγα με απόλυτη ειλικρίνεια ότι ήταν απλώς η ζωή που συνέβη.

Το ζήτημα παιδί δεν μπήκε ποτέ στις προτεραιότητές μου, παρά πέρασε κάποιες φορές σαν σκέψη. Ήταν θέμα τύχης (ή ατυχίας, όπως θεωρούν πολλοί ακόμα το να είσαι άτεκνη γυναίκα στα 40), ασυνείδητων ή συνειδητών επιλογών, δεν μπορώ να πω με σιγουριά.

Αυτό που ξέρω όμως είναι ότι δεν έχω άλλη ανοχή και υπομονή για τα κοινωνικά στερεότυπα, για τις ατάκες σε φιλικές / οικογενειακές μαζώξεις, για τα ενίοτε βλέμματα οίκτου και σίγουρα για το αφήγημα περί ολοκλήρωσης του ανθρώπου και κυρίως της γυναίκας μέσα από ένα παιδί.

Μια φίλη μου είπε κάποτε πώς ο μεγαλύτερος εχθρός μου στην απόφαση για το αν θα κάνω ή δεν θα κάνω παιδί, είναι οι ενοχές μου απέναντι στην κοινωνία. Δεν είναι πάντα εύκολος ο δρόμος, αλλά πιστεύω ότι όταν τα έχεις βρει κάπως με τον εαυτό σου, στο τέλος απλώς χαμογελάς σε σένα και συνεχίζεις». 

«Κάνε εσύ ένα παιδί και θα στο μεγαλώσω εγώ»: Η Κέλλυ Νόβακ και η κλασική ατάκα της Ελληνίδας μάνας 

«Θυμάμαι ήδη από τα 25 μου, τη μητέρα μου να μου λέει την εξής ατάκα (μια που, για να είμαι ειλικρινής, έχουν ακούσει πολλές γυναίκες στην Ελλάδα που δεν έχουν δηλώσει από τα γεννοφάσκια τους ότι θέλουν να κάνουν παιδί): “Κάνε εσύ ένα παιδί και θα στο μεγαλώσω εγώ”. Δυστυχώς, για τη μητέρα μου, η οποία απεβίωσε λίγα χρόνια μετά (και ίσως ευτυχώς για εμένα που δεν υπέκυψα και δεν έκανα παιδί) δεν κατάφερε να δει απόγονο από καμία από τις 2 κόρες της, οι οποίες από την αρχή της ενήλικης ζωής τους, κρατούσαν την ίδια στάση: “δεν θέλω παιδί”.

Και για να ξεκαθαρίσω τη θέση μου. Λατρεύω τα παιδιά. Τα ανίψια μου (από την πλευρά των πρώτων ξάδερφών μου), είναι πολύτιμο μέρος της ζωής μου και μου άλλαξαν τελείως άποψη για τη μητρότητα, αλλά με βοήθησαν κιόλας να καταλήξω στην σκέψη που είχα από μικρή στο μυαλό μου. Αυτή, που όταν οραματίζομαι με το μέλλον μου, δεν περιλαμβάνει παιδιά.

Ξέρεις, αυτή είναι μια αρκετά “δύσπεπτη” σκέψη για πολλούς, ειδικά στην πατριαρχική Ελλάδα. Ο ορισμός της οικογένειας, αν και είναι αρκετά ευρύς, στη χώρα μας ακόμα έχει μια πολύ συγκεκριμένη εικόνα.  Δεν είναι εύκολο, λοιπόν, για κάποιους να ακούνε ότι δεν θέλω παιδιά, όταν με ρωτάνε αν έχω ή αν θέλω, που ακολουθείται από την ερώτηση-κόλαφο, “μα, γιατί;”. Από τις “αγαπημένες” μου ερωτήσεις, ειδικά όταν προέρχεται από ανθρώπους εκτός του στενού μου κύκλου. Γιατί, πολύ απλά δεν θέλω. Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι και δη, οι γυναίκες, προορισμένες να κάνουν παιδί.

Αλλά ναι, οι αδιάκριτες ερωτήσεις είναι περιττές και συχνά με φέρνουν, όχι τόσο σε δύσκολη θέση, αλλά με κάνουν να νιώθω ότι κάποιος προσπαθεί να εισβάλλει στον ιδιωτικό μου χώρο. Όχι, δεν χρειάζεται να μάθεις αν έχω παιδί, γιατί δεν έχω, γιατί δεν θέλω να έχω. Αρχικά, γιατί δεν ξέρεις το background μου (κι αν δεν έχω παιδί γιατί δεν μπορώ να κάνω παιδιά;). 

Και έπειτα, νιώθω ότι με την ερώτηση αυτή, ο στόχος είναι να με γεμίσεις με ενοχές γιατί δεν ακολουθώ την παραδοσιακή πορεία ζωής, που υποδεικνύει η κοινωνία. Αν και δεν θεωρώ ότι το να μην έχεις παιδί, δεν είναι το πιο παράδοξο πράγμα στον κόσμο, πολλοί μας κάνουν να νιώθουμε ότι είναι. Πράγμα, που με έχει κάνει να αμφιβάλλω κατά καιρούς, για τις επιλογές μου. Ευτυχώς, γνωρίζω καλά τον εαυτό μου και τον εμπιστεύομαι αρκετά, ώστε να είμαι σίγουρη για την απόφασή μου αυτή. Έχω δικαίωμα στις επιλογές μου, ναι, όσο τρελό κι αν ακούγεται αυτό.

Ας κανονικοποιήσουμε όμως, αυτή την ιδέα ότι κάποιες γυναίκες δεν κάνουν παιδιά από επιλογή και ας σταματήσουμε τις αδιάκριτες ερωτήσεις».

Στο Ladylike αγαπάμε τις μητέρες, αγαπάμε τις νέες μητέρες, αγαπάμε τα παιδιά κι αγαπάμε και τις γυναίκες που επιλέγουν για τους δικούς τους λόγους να μην κάνουν παιδιά. Συνειδητά. Η γονεϊκότητα και η μητρότητα είναι μια προσωπική επιλογή. Δεν είναι σίγουρα λόγος για την ηθική αγανάκτηση της ελληνικής κοινωνίας.