Στην Ισπανία μόνο το «ναι» σημαίνει ναι στο σεξ. Και με το νόμο.

Πριν από 6 χρόνια, μια 18χρονη γυναίκα βιάστηκε στην είσοδο ενός κτιρίου στην Παμπλόνα, από πέντε άνδρες κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ ταυροδρομίας. Οι βιαστές τράβηξαν σε βίντεο τον βιασμό, στο οποίο η γυναίκα φαίνεται ακίνητη και με τα μάτια της κλειστά κατά τη διάρκεια της επίθεσης.

Η περίπτωσή της και η αποτυχία να καταδικαστούν οι άνδρες για βιασμό, ώθησαν την Ισπανία στη δημιουργία ενός σαφούς νομοσχεδίου. Έτσι από την Πέμπτη, 25 Αυγούστου, η Ισπανία απέκτησε το δικό της νόμο για τη συναίνεση. Νόμος που σύμφωνα με διεθνείς παρατηρητές, μπορεί να αλλάξει τη σεξουαλική συμπεριφορά στη χώρα.

«Δεν είναι δικός μου νόμος, αλλά ένας νόμος για όλες τις γυναίκες, οπότε ας προχωρήσουμε», είπε το θύμα του βιασμού της «αγέλης των λύκων», στην εφημερίδα El País.

Βιασμός κάθε σεξουαλική πράξη χωρίς σαφή συναίνεση

Σύμφωνα με το νέο νόμο που τέθηκε σε ισχύ, κάθε σεξουαλική πράξη που πραγματοποιείται χωρίς σαφή συναίνεση μπορεί πλέον να διωχθεί ως βιασμός. Πριν από την ψήφιση του νόμου, για να θεωρηθεί μια πράξη βιασμός, έπρεπε να περιλαμβάνει κάποιου είδους βία ή εξαναγκασμό. Διαφορετικά, ανήκε στην κατηγορία της σεξουαλικής κακοποίησης.

Οι υποστηρικτές του νέου νόμου τον χαιρέτησαν ως μια ισχυρή δήλωση για τα δικαιώματα των γυναικών, με την Ισπανία να μπαίνει ανάμεσα σε χώρες όπως ο Καναδάς, η Σουηδία και η Δανία, οι οποίες έχουν υιοθετήσει παρόμοια προσέγγιση για τον βιασμό και τη συναίνεση. Ο νόμος δεν απαιτεί να εκφράζεται προφορικά το «ναι» σε μια σεξουαλική πράξη. Αλλά ορίζει ότι υπάρχει συναίνεση όταν έχει εκφραστεί ελεύθερα μέσω πράξεων, που ενόψει των συνθηκών της υπόθεσης, εκφράζουν ξεκάθαρα τη βούληση του ατόμου.

«Το φεμινιστικό κάλεσμα του “μόνο το ναι σημαίνει ναι” επιτέλους έγινε νόμος στη χώρα μας», δήλωσε σχετικά η Irene Montero, υπουργός Ισότητας της Ισπανίας.

Καταφατική συναίνεση

Ο νόμος απαιτεί αυτό που συχνά αποκαλείται «καταφατική συναίνεση».

Καθιστά σαφές ότι δεν μπορεί να δοθεί συγκατάθεση εάν ένα άτομο δεν είναι σε θέση να κατανοήσει την κατάσταση λόγω των επιπτώσεων των ναρκωτικών ή του αλκοόλ ή εάν έχει αποκοιμηθεί.

Μια μελέτη του 2020 από τη Διεθνή Αμνηστία διαπίστωσε ότι μόνο 12 ευρωπαϊκές χώρες από τις 31 που αναλύθηκαν, είχαν νόμους που ορίζουν τον βιασμό, ως σεξ χωρίς συναίνεση. Στις περισσότερες από αυτές, ο ορισμός του βιασμού απαιτούσε απόδειξη κάποιας χρήσης βίας, απειλών και εξαναγκασμού, καθώς και την αδυναμία του θύματος να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

«Αλλά οι περισσότεροι βιασμοί δεν ταιριάζουν με στερεότυπα όπως αυτό ενός αγνώστου, που εμφανίζεται από το πουθενά», υπογραμμίζει η Διεθνής Αμνηστία.

Τα θύματα βιασμών, συχνά σοκάρονται από τον δράστη και μια πιθανή αντίδραση, είναι να παγώσουν, ακόμη και χωρίς να υπάρχει σωματική βία.

Οι υποστηρικτές της ισπανικής νομοθεσίας υποστήριξαν ότι ελλείψει τέτοιου νόμου, τα θύματα συχνά αντιμετώπιζαν ένα δεύτερο τραύμα: Έπρεπε να αποδείξουν στο δικαστήριο ότι είχαν προσπαθήσει να αντισταθούν στον επιτιθέμενο.

Ο νέος νόμος ορίζει διαφορετικά επίπεδα καταδίκης για τους σεξουαλικούς επιτιθέμενους, ανάλογα με τη σοβαρότητα της υπόθεσης, με τους παραβάτες να αντιμετωπίζουν από πρόστιμα έως 15 χρόνια φυλάκιση. Καθορίζει επίσης ορισμένες επιβαρυντικές περιστάσεις για περιπτώσεις βιασμού, με αυστηρότερες ποινές εάν οι βιαστές ενεργούν ομαδικά, εάν το θύμα είναι ευάλωτο άτομο, εάν ο βιαστής είναι φίλος ή συγγενής του ή εάν ο ύποπτος έχει δώσει ναρκωτικά στο θύμα. Ο νόμος επιτρέπει επίσης τη δίωξη σε περιπτώσεις παρενόχλησης στο δρόμο.

 

Ο βιασμός που άλλαξε για πάντα την Ισπανία

Ο νέος νόμος υποκινήθηκε από την οργή και τις τεράστιες διαμαρτυρίες που ακολούθησαν τη δίκη των κατηγορουμένων για τον βιασμό της 18χρονης. Γεγονός που βοήθησε να τροφοδοτήσει μια ισπανική εκδοχή του κινήματος #MeToo.

Οι πέντε άνδρες της «αγέλης των λύκων», απαλλάχθηκαν αρχικά για τον βιασμό της γυναίκας και καταδικάστηκαν σε εννέα χρόνια φυλάκιση για «συνεχή σεξουαλική κακοποίηση», αντί για σχεδόν 23 χρόνια φυλάκισης που είχε ζητήσει η εισαγγελία. Οι δικαστές διαπίστωσαν ότι δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία βίας ή εκφοβισμού. Είπαν ότι το θύμα ήταν παθητικό κατά τη διάρκεια της επαφής.

Η δικαστική απόφαση προκάλεσε εκτεταμένη οργή και τράβηξε δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές στους δρόμους, σε εκατοντάδες διαδηλώσεις σε όλη την Ισπανία. Οδήγησε επίσης τους πολιτικούς της χώρας να κάνουν το αυτονόητο: Να ζητήσουν αναθεώρηση των νόμων της χώρας για τους βιασμούς.

Η κατακραυγή αυξήθηκε όταν οι δικηγόροι των δραστών, παρουσίασαν το θύμα ως σεξουαλικό σύντροφο που συναινούσε και οι άνδρες αφέθηκαν ελεύθεροι με εγγύηση. Το 2019, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας ακύρωσε τις προηγούμενες αποφάσεις, καταδικάζοντας τελικά τους πέντε άνδρες, σε 15 χρόνια φυλάκιση για βιασμό.

Κατά τη διάρκεια των τελικών επιχειρημάτων ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου, οι δικηγόροι των κατηγορουμένων είπαν ότι το θύμα έπρεπε να είχε μιλήσει κατά τη διάρκεια της επίθεσης. «Έπρεπε απλώς να πει «Όχι»», είπε στο δικαστήριο ο Agustín Martínez, δικηγόρος υπεράσπισης. Σύμφωνα με τον νέο νόμο, αρκεί που δεν είπε ναι.

Ελλάδα λαμβάνεις;