Τουρκία, εκεί όπου γυναίκες ξυλοκοπούνται ενώ πίνουν τον καφέ τους

Αυτό αποδείχθηκε στο δικαστήριο όπου για μήνες ο δράστης υποστήριζε πως ήταν ατύχημα ο θάνατος της γυναίκας του. «Μου είχε ζητήσει να της δώσω το τηλέφωνο, από την τσάντα την οποία είχε αφήσει λίγο πιο μακριά. Ενώ το έψαχνα, άκουσα τις φωνές της. Δεν την έσπρωξα. Πρέπει να γλίστρησε» είχε αποπειραθεί να εξηγήσει. Τελικά, τα στοιχεία έδειξαν ότι ήθελε να εξαργυρώσει την ασφάλεια ζωής της (47.460 ευρώ), καθώς ήταν καταχρεωμένος και ότι έμειναν τρεις ώρες στο σημείο, έως ότου βεβαιωθεί πως δεν τους έβλεπε κανείς.

Αυτό που διαβάσατε δεν ήταν ένα ειδεχθές έγκλημα που προκάλεσε εντύπωση, αλλά κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά στην Τουρκία.

Στις 29 Ιουνίου κυκλοφόρησε σε όλον τον κόσμο, το video με άνδρα που ξυλοκοπούσε δημοσίως την πρώην του σύζυγο, μπροστά στο παιδί τους. Το θέαμα ήταν σοκαριστικό για όποιον θέλει να λέγεται άνθρωπος. Για όσους έχουν μάθει να ζουν στο καθεστώς που θέλει τις γυναίκες να είναι αντικείμενα -που μπορείς να κάνεις ό,τι θες-, ήταν μια Τρίτη.

Την τελευταία πενταετία ομάδα παρακολούθησης των εγκλημάτων κατά των γυναικών, καταγράφει μια γυναικοκτονία την ημέρα. Ανάλογα είναι τα νούμερα για τις δολοφονίες των trans.

Κάπου εδώ είμαστε υποχρεωμένοι να θυμίσουμε ότι φέτος συμπληρώθηκαν 10 χρόνια από την υπογραφή της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης, για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας.

 

Οι σκοποί συνίστανται στα εξής:

α. την προστασία των γυναικών ενάντια σε όλες τις μορφές βίας, καθώς και την πρόληψη, την ποινική δίωξη και εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών καθώς και της ενδοοικογενειακής βίας.

β. τη συνεισφορά στην εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών και στην προώθηση ουσιαστικής ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών συμπεριλαμβανομένης της παροχής ενδυνάμωσης στις γυναίκες.

γ. το σχεδιασμό ενός ολοκληρωμένου πλαισίου, πολιτικών και μέτρων για την προστασία και την υποβοήθηση όλων των θυμάτων βίας κατά των γυναικών καθώς και της ενδοοικογενειακής βίας.

δ. την προαγωγή διεθνούς συνεργασίας με σκοπό την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας.

ε. την παροχή υποστήριξης και συνδρομής σε οργανισμούς και φορείς επιβολής του δικαίου για αποτελεσματική συνεργασία τους με στόχο την υιοθέτηση μίας συνεκτικής προσέγγισης που οδηγεί στην εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας.

Για τη διασφάλιση της αποτελεσματική εφαρμογής των διατάσεων από τις χώρες που είχαν υπογράψει τη Σύμβαση, είχε θεσπιστεί και ειδικός μηχανισμός παρακολούθησης.

Στη Σύμβαση αναφέρεται ως βιασμός «η απουσία συναίνεσης»

Εν τούτοις, νόμοι κάποιων χωρών να απαιτούν τη συνοδεία χρήσης βίας, απειλών και εκφοβισμού. Υπάρχουν και άλλα έθνη που με αφορμή τη Συνθήκη δημιούργησαν θεσμούς και δομές για τη βοήθεια των γυναικών-θυμάτων.

Η Τουρκία ήταν η πρώτη χώρα που υπέγραψε τη Σύμβαση. Ήταν και η πρώτη που εξέφρασε τις αντιρρήσεις επί των συμφωνηθέντων, ενώ έγινε και η πρώτη που εγκατέλειψε τη συμφωνία για τη λήψη μέτρων και την καταπολέμηση της βίας εναντίον των γυναικών. Είχε ανακοινώσει την αποχώρηση το Μάρτιο και την έκανε πράξη και επίσημα, τις τελευταίες ώρες. Προηγήθηκε η απόρριψη της έφεσης που είχε κατατεθεί, για να μην καταστεί δυνατή η αποχώρηση αυτή. Η πρόεδρος της Ομοσπονδίας των τουρκικών Ενώσεων για τα δικαιώματα της γυναίκας, Canan Gullu επισήμανε ότι «θα συνεχίσουμε τη μάχη μας. Η Τουρκία βγάζει μόνη της τα μάτια της, με αυτήν την απόφαση», με χιλιάδες γυναίκες να διαδηλώνουν κατά της απόφασης.

Η απάντηση του Σουλτάνου (Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν) ήταν «οι γυναίκες προστατεύονται από τους νόμους. Όχι από τη Σύμβαση. Η απόσυρση μας δεν θα οδηγήσει σε νομικά ή πρακτικά μειονεκτήματα της πρόληψης της βίας κατά των γυναικών», με την Διεθνή Αμνηστία να σχολιάζει «η αποχώρηση στέλνει ένα απερίσκεπτο και επικίνδυνο μήνυμα σε αυτούς που κακοποιούν, κακομεταχειρίζονται και δολοφονούν, πως μπορούν να συνεχίζουν να κάνουν ό,τι κάνουν και να μένουν ατιμώρητοι».

Γιατί η Τουρκία αρνείται να προστατεύσει τις γυναίκες

Στην Τουρκία η έμφυλη βία είναι βαθιά ριζωμένη στην κοινωνία της απόλυτης πατριαρχίας -με τις συνέπειες να εκτείνονται σε όλους τους τομείς της ζωής. Το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του χρωστά τις νίκες στις εκλογές στον ακραίο συντηρητισμό του. Αυτός έρχεται σε σύγκρουση με νομοθεσίες που «απειλούν» τις «παραδοσιακές οικογενειακές αξίες» και «προωθούν την ομοφυλοφιλία, με τον όρο της μη διάκρισης βάσει του σεξουαλικού προσανατολισμού». Βάσει αυτών, η γυναίκα δεν είναι ανεξάρτητο ον, με δική του βούληση και ‘θέλω’, αλλά ιδιοκτησία της οικογένειας της πρώτα και αργότερα του άνδρα της.

Σε κάποιες περιφέρειες οι γυναίκες εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση στην παιδεία (αφού ‘γεννήθηκαν με προορισμό να κάνουν παιδιά και να φροντίζουν τις οικογένειες τους), ενώ στον εργασιακό χώρο το ποσοστό των γυναικών είναι μικρότερο του μισού του μέσου όρου των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επιπροσθέτως, νομικά οι γάμοι απαγορεύονται πριν την ενηλικίωση, εν τούτοις είναι κάτι που συμβαίνει και δη στην περιφέρεια. Συνήθως, το κορίτσι δίνεται σε πολύ μεγαλύτερο άνδρα, για να ‘σωθεί’ η οικογένεια της. Σε κάποιες περιοχές ισχύει ακόμα η προίκα που πρέπει να λάβει η οικογένεια της νύφης, για να τη δώσει. Κατά μέσο όρο, το 28% των γυναικών στην Τουρκία παντρεύεται πριν ‘κλείσει’ τα 18. Στο πρώτο μισό του 2018 στην Κωνσταντινούπολη είχαν καταγραφεί 625 εγκυμοσύνες ανήλικων γυναικών.

Τα περισσότερα εγκλήματα κατά των γυναικών γίνονται ‘για λόγους τιμής’. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι νόμοι είναι ελαστικοί -και οι τιμωρίες όχι ανάλογες των πράξεων. Μεταξύ του 2003 και του 2007 έχασαν τη ζωή τους για αυτόν τον ‘λόγο’ 739 γυναίκες. Οι 432 ζούσαν σε Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα και Σμύρνη.

Γενικά, οι γυναίκες στην Τουρκία δεν έχουν το δικαίωμα να λένε ‘όχι’ σε ό,τι θέλει ο άνδρας. Όσες τολμούν να μην ζουν τη ζωή που άλλοι χάραξαν για εκείνες (με τον τρόπο να είναι ακόμα πιο αυστηρά δομημένος) ζουν τις τρομακτικές συνέπειες.

Το 2015 είχε προκληθεί σάλος σε όλον τον πλανήτη, με τη δολοφονία της φοιτήτριας Özgecan Aslan, επειδή αντιστάθηκε στο βιασμό της από τρεις άνδρες, σε λεωφορείο. Οι άνδρες τη σκότωσαν και έκαψαν το πτώμα της. Δράστες ήταν ο οδηγός του λεωφορείου, ο πατέρας του και ένας φίλος του. Η Aslan έγινε σύμβολο όλων των γυναικών-θυμάτων βίας.

Ας δούμε κάποια δεδομένα:

Σε έρευνα του 2002 το 71% των ερωτηθέντων είχαν ενημερώσει πως είχαν κακοποιηθεί ψυχολογικά, σωματικά και συναισθηματικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους.

Έως το 2005 ο βιασμός μέσα στο γάμο ήταν ΟΚ. Απαγορεύτηκε δια νόμου το 2005, χωρίς προφανώς να αλλάξει κάτι επί της ουσίας, όπως απέδειξε έρευνα σύμφωνα με την οποία το 33% των αστυνομικών που έχουν ερευνήσει σχετικές υποθέσεις, δήλωσαν ότι «κάποιες γυναίκες άξιζαν το βιασμό». Το 66% των αστυνομικών, το 27% των ψυχίατρων και το 18% των ψυχολόγων δήλωσαν πως «η φυσική εμφάνιση και η συμπεριφορά των γυναικών, δελεάζουν τους άνδρες να τις βιάσουν».

Η πλειοψηφία αυτών έχασε τη ζωή της από το χέρι του συντρόφου ή συγγενών. Οι ειδικοί εκτιμούν πως εν καιρώ πανδημίας, οι αριθμοί έγιναν ακόμα μεγαλύτεροι. Μεταξύ των λόγων που μπορούν να υποστούν βία οι γυναίκες στην Τουρκία είναι και η επιλογή των ρούχων τους. Ειδικά αν φορούν αποκαλυπτικά ρούχα -δηλαδή, ρούχα που δεν καλύπτουν όλο το σώμα γιατί αυτά ‘πρέπει’ να φορούν.

Σε μελέτη του 2009, σχετική με το τι πρέπει να γίνει για να σταματήσει η βία κατά των γυναικών στη γείτονα, είχε γίνει γνωστό πως το 42% των γυναικών, ηλικίας από 15 έως 60 χρόνων έχουν υποστεί σωματική και σεξουαλική βία από τους συζύγους ή συντρόφους τους. Οι μισές είπαν πως δεν μίλησαν ποτέ σε κανέναν για αυτό (ως θέμα παραμένει ταμπού) και μόνο το 8% ζήτησε βοήθεια από κυβερνητικά ιδρύματα. Όταν έγινε αυτό, τις παρότρυναν να τα ξαναβρούν με τους συντρόφους τους. Τα πιο συνήθη θύματα είναι οι φτωχές γυναίκες της περιφέρειας. Παρ’ όλα αυτά, το 1/3 εκείνων με το υψηλότερο εισόδημα, επίσης έχουν υποστεί ενδοοικογενειακή βία.

Το 2011 το Human Rights Watch είχε αναφέρει σε έκθεση πως η Τουρκία έχει αποτύχει να δημιουργήσει σύστημα ασφαλείας -από τη βία και έχει αφήσει απροστάτευτες τις γυναίκες. Οι 58 αυτές σελίδες είχαν για τίτλο “Σε αγαπάει, σε χτυπάει: η οικογενειακή βία στην Τουρκία και η πρόσβαση στην προστασία”. Βλέπεις, το κύριο mantra των κακοποιητών ήταν το «σε χτυπάω γιατί νοιάζομαι και σε αγαπάω».

Το 2017 μελέτη του Πανεπιστημίου Muğla Sıtkı Koçman κατέληξε στο ότι το 28.5% των ερωτηθέντων, έχουν δει ενδοοικογενειακή βία. Το 52.9% εξ αυτών που είχαν εμπειρία από σχέσεις, είπε πως έχουν υποστεί ‘βία των ραντεβού’ (ψυχολογική παρενόχληση ή φυσική επιθετικότητα). Το 6.25% διευκρίνισε πως τις είχαν ακουμπήσει χωρίς να δώσουν εκείνες την άδεια τους. Το 4.54% ανέφερε το βιασμό του.

Το 2019 δολοφονήθηκαν 474 γυναίκες -180 περισσότερες από το 2014 και 109 περισσότερες από το 2017. Το 15% των θυμάτων του 2017 έκανε το ‘έγκλημα’ να ζητήσει διαζύγιο. Το 11% ήθελε να αποφασίζει μόνο για τη ζωή του, το 7% έχασε τη ζωή του για οικονομικούς λόγους και το 4% για διαφωνίες ως προς τα παιδιά.

Σημείωση: Από το Σεπτέμβριο του 2018 υπάρχουν στην Τουρκία 132 χώροι φιλοξενίας γυναικών που έχουν ανάγκη να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Τα ‘τρέχει’ το Υπουργείο Οικογενείας, Εργασίας και Κοινωνικών Υπηρεσιών και σε κάποιες περιπτώσεις οι Δήμοι και οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών. Αυτά που ανήκουν στο Υπουργείο μπορούν να φιλοξενήσουν 30.000 γυναίκες και 18.000 παιδιά. Για να ζητήσει ωστόσο, μια γυναίκα βοήθεια πρέπει να έχει υπάρξει θύμα σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης και να έχει το θάρρος να το καταγγείλει, να εξεταστεί και να κρατήσει τα στοιχεία που αποδεικνύουν τα όσα πέρασε. Και πάλι βέβαια, όλα μπορούν να αμφισβητηθούν στη χώρα που «η γυναίκα προκαλεί» με τη συμπεριφορά και τον τρόπο που ντύνεται.